Суффикс образует
Наименования действующего лица
իշխելiʃˈχɛlвластвовать
իշխանiʃˈχɑnвладыка, властелин; князь
դերdɛɾроль
ասելɑˈsɛlсказать, говорить
դերասանdɛɾɑˈsɑnактер
վեպvɛpроман
վիպասանvipɑˈsɑnроманист
ճարտարtʃɑɾˈtɑɾкрасноречивый, искусный
ճարտասանʧɑɾtɑˈsɑnкрасноречивый человек, оратор
գովելɡɔˈvɛlхвалить
գովասանɡovɑˈsɑnхвалитель
սուտ ասելговорить неправду
սուտասանsutɑˈsɑnлжец, врун (тж. прил.)
Существительные
ձգելʣəˈkʰɛlтянуть, натягивать, растягивать
ձգանʣɡɑnтетива, курок, приводной ремень
փակելpʰɑˈkɛlзакрывать
փականpʰɑˈkɑnклапан; запор; засов
պատվիրելpɑtviˈɾɛlзаказывать; поручать, велеть
պատվիրանpɑtviˈɾɑnзаповедь, завет
կարկատելkɑɾkɑˈtɛlштопать, латать
կարկատանkɑɾkɑˈtɑnзаплата, латка
շուրջʃuɾʤвокруг
շրջանʃəɾˈʤɑnкруг; район; период, эпоха
պատսպարվելpɑtspɑɾˈvɛlприютиться, укрываться
պատսպարանpɑtspɑˈɾɑnкров, приют, убежище
Прилагательные
կծելkəˈtsɛlкусать
կծանkʦɑnкусающий, кусачий
ճչալʧəˈʧʰɑlкричать, визжать
ճիչʧiʧʰкрик, визг, вопль
ճչանʧʧʰɑnкрикливый, визгливый
հուրհրալhuɾhˈɾɑlпылать, разгораться
հուրhuɾ(выс.) огонь
հուրհրանhuɾhˈɾɑnогненный, пылающий
հեռավոր շրջան
отдаленный район
տաղանդավոր վիպասան
талантливый романист
սիրված դերասան
любимый актер
կծան շուն
кусачая собака
հրացանի ձգան
курок ружья
հայտնի սուտասան
известный врун
Многократные глаголы обозначают произведенное одним или несколькими субъектами многократное или часто повторяемое действие, произведенное по отношению к одному или многим объектам, в одном или многих местах.
Они образуются, в основном, суффиксами -ոտ-, -ատ-, -տ-
պոկելpɔˈkɛlоторвать
պոկոտելpɔkɔˈtɛlпоотрывать
ցատկելʦʰɑtˈkɛlпрыгать
ցատկոտելʦʰɑtkɔˈtɛlдолго подпрыгивать
ջարդելʤɑɾˈdɛlломать
ջարդոտելʤɑɾdɔˈtɛlналомать
կոտրելkotˈɾɛlсломать, разбить
կոտրատելkɔtɾɑˈtɛlразбить на мелкие куски
կտրելkətˈɾɛlрезать
կտրատելпонарезать, разрезать на много кусков
փշրելpʰəʃˈɾɛlразбить, размельчить
փշրտելpʰʃɾtɛlразмельчить на множество кусков
փնտրելpʰəntˈɾɛlискать размельчить
փնտրտելpʰntɾtɛlискать, выискивать
արագ պոկոտել ծաղկի թերթիկները
быстро поотрывать лепестки цветка
ցատկռտող երեխա
подпрыгивающий ребенок
փնտրտող բնավորություն
пытливый характер
պոկռտելու սովորություն
привычка (все) отрывать
ծառերը կտրատելու արվեստ
навык обрезки деревьев
Обычно нестандартность в образовании форм проявляют самые употребительные глаголы
ասելɑˈsɛlсказать
գալɡɑlприходить
դառնալdɑrˈnɑlстановиться
ուտելuˈtɛlесть, кушать
տանելtɑˈnɛl(от)вести
լինելliˈnɛlбыть
տալtɑlдавать
լալlɑlплакать
В частности, основа прошедшего времени может отличаться от основы инфинитива
ուտել – *կեր-
լինել – *եղ-
տալ – *տվ-
ասելɑˈsɛlсказать
Нестандартность глагола заключается в том, что основа прошедшего совершенного времени образуется не с помощью -եց, как у стандартных глаголов, а с помощью -աց.
Прошедшее совершенное время
ասացի
ասացինք
ասացիր
ասացիք
ասաց
ասացին
Մեզ ասացին, որ վաղը տոն է, և դաս չի լինելու։
Нам (они) сказали, что завтра праздник и уроков не будет.
Повелительное наклонение
ասա՛
ասացե՛ք
գալɡɑlприходить
Основа прошедшего времени *եկ-.
Прошедшее совершенное время
եկա
եկանք
եկար
եկաք
եկավ
եկան
Այս տարի գարունը շուտ եկավ։
В этом году весна пришла рано.
Повелительное наклонение
ե՛կ
եկե՛ք
Давнопрошедшее I
եկել եմ
եկել ենք
եկել ես
եկել եք
եկել է
եկել են
Давнопрошедшее II
եկել էի
եկել էինք
եկել էիր
եկել էիք
եկել էր
եկել էին
դառնալdɑrˈnɑlстановиться
Основа прошедшего времени образуется чередованием ն – րձ
դարձա
դարձանք
դարձար
դարձաք
դարձավ
դարձան
Повелительное наклонение
դարձի՛ր
դարձե՛ք
ուտելuˈtɛlесть
Прошедшее совершенное время
կերա
կերանք
կերար
կերաք
կերավ
կերան
Արամիկը ճաշը կերավ ու նստեց դասերը սովորելու։
Арамик пообедал и сел учить уроки.
Повелительное наклонение
կե՛ր
կերե՛ք
Давнопрошедшее I
կերել եմ
կերել ենք
կերել ես
կերել եք
կերել է
կերել են
Давнопрошедшее II
կերել էի
կերել էինք
կերել էիր
կերել էիք
կերել էր
կերել էին
Причастие длительного действия
կերած
տանելtɑˈnɛl(от)вести
Основа прошедшего времени *տար-
Прошедшее совершенное время
տարա
տարանք
տարար
տարաք
տարավ
տարան
Դասերից հետո ուսուցիչը աշակերտներին թատրոն տարավ։
После уроков учитель отвел учеников в театр.
Повелительное наклонение
տա՛ր
տարե՛ք
Давнопрошедшее I
տարել եմ
տարել ենք
տարել ես
տարել եք
տարել է
տարել են
Давнопрошедшее II
տարել էի
տարել էինք
տարել էիր
տարել էիք
տարել էր
տարել էին
Причастие длительного действия
տարած
Սի հոգևորական հարցնում է անգլիացի հռչակավոր դերասան Լորենս Օլիվյեին, թե ինչու, երր նա հանդես է գալիս, դահլիճները լեփ-լեցուն են լինում, այնինչ հոգևորականները շատ անգամ ստիպված են իրենց քարոզները կարդալ կիսով չափ դատարկ դահլիճներում։
Օլիվյեն պատասխանում է.
- Բանն այն է, որ ես բեմից իմ խոսքերն արտասանում եմ այնպես, որպես թե հավատացած եմ դրանց, իսկ դուք ձեր քարոզներն այնպես եք ասում, կարծես ինքներդ էլ ձեր խոսքին չեք հավատում։
Բացատրություն
հոգևորականhɔɡɛvɔɾɑˈkɑnдуховный; священнослужитель
հռչակավորhərʧʰɑkɑˈvɔɾпрославленный
հոչակслава, известность
հանդես գալвыступать
լեփ-լեցունlɛpʰ lɛˈʦʰunпереполненный
լցնելləʦʰˈnɛlналивать, заполнять
այնինչɑjˈninʧʰмежду тем как
ստիպվածstipˈvɑʦвынужденный; вынужденно
քարոզkʰɑˈɾɔzпроповедь, нравоучение, назидание
կիսով չափнаполовину
դատարկdɑˈtɑɾkпустой
բանն այն է, որ…дело в том, что…
արտասանելпроизносить
այնպես, որպես թեтак, как будто
հավատացած եմ դրանց(я) уверен, верю в них
այնպես, կարծես ինքներդ էլтак, словно и вы сами
անգլիացի դերասանанглийский актер
Переведите.
1. Հրամում փիլիսոփաները նաև հայտնի ճարտասաններ էին։
2. Աստծո պատվիրանները պետք է կատարել։
3. Պատերազմի ժամանակ մարդիկ ռմբակոծությունից պաշտպանվում են պատսպարաններում։
4. Կայարանում դիմավորեցի հեռավոր շրջանից ժամանած ընկերոջս։
5. Տանը սովորաբար կծան շներ չեն պահում։
6. Հրացանի ձգանի հետ պետք է զգույշ լինել։
7. Հայտնի դերասաններին ժողովուրդը միշտ էլ մեծարել է, քանի որ նրանք, չնայելով դժվարություններին, հասել են մեր երկրի հեռավոր շրջանները իրենց արվեստը հասանելի դարձնելով հեռավոր գյուղերի բնակչությանը։
1. В Риме философы были и известными ораторами.
2. Божьи заповеди надо исполнять.
3. Во время войны люди защищались от бомбежек в убежищах.
4. На вокзале (я) встретил (моего) друга, прибывшего из отдаленного района.
5. Дома обычно не держат кусачих собак.
6. С курком ружья надо быть осторожным.
7. Известных актеров народ всегда почитал, так как они, несмотря на трудности, добирались до отдаленных районов нашей страны, делая свое искусство доступным для населения дальних деревень.
27–04–2020