≡

Урок 47

Сло­во­об­ра­зо­ва­ние

-ան

Суф­фикс об­ра­зу­ет

На­име­но­ва­ния дей­ству­ю­ще­го ли­ца

իշխելiʃˈχɛlвласт­во­вать

իշխանiʃˈχɑnвла­ды­ка, вла­сте­лин; князь

դերdɛɾроль

ա­սելɑˈsɛlска­зать, го­во­рить

դե­րա­սանdɛɾɑˈsɑnак­тер

վեպvɛpро­ман

վի­պա­սանvipɑˈsɑnро­ма­нист

ճարտարtʃɑɾˈtɑɾкрас­но­ре­чи­вый, ис­кус­ный

ճարտա­սանʧɑɾtɑˈsɑnкрас­но­ре­чи­вый че­ло­век, ора­тор

գո­վելɡɔˈvɛlхва­лить

գո­վա­սանɡovɑˈsɑnхва­ли­тель

սուտ ա­սելго­во­рить неправ­ду

սուտա­սանsutɑˈsɑnлжец, врун (тж. прил.)

Су­ще­стви­тель­ные

ձգելʣəˈkʰɛlтя­нуть, на­тя­ги­вать, рас­тя­ги­вать

ձգանʣɡɑnте­ти­ва, ку­рок, при­вод­ной ре­мень

փա­կելpʰɑˈkɛlза­кры­вать

փա­կանpʰɑˈkɑnкла­пан; за­пор; за­сов

պատվի­րելpɑtviˈɾɛlза­ка­зы­вать; по­ру­чать, ве­леть

պատվի­րանpɑtviˈɾɑnза­по­ведь, за­вет

կարկա­տելkɑɾkɑˈtɛlшто­пать, ла­тать

կարկա­տանkɑɾkɑˈtɑnза­пла­та, лат­ка

շուրջʃuɾʤво­круг

շրջանʃəɾˈʤɑnкруг; рай­он; пе­ри­од, эпо­ха

պատսպարվելpɑtspɑɾˈvɛlпри­ютить­ся, укры­вать­ся

պատսպա­րանpɑtspɑˈɾɑnкров, при­ют, убе­жи­ще

При­ла­га­тель­ные

կծելkəˈtsɛlку­сать

կծանkʦɑnку­са­ю­щий, ку­са­чий

ճչալʧəˈʧʰɑlкри­чать, виз­жать

ճիչʧiʧʰкрик, визг, во­пль

ճչանʧʧʰɑnкрик­ли­вый, визг­ли­вый

հուրհրալhuɾhˈɾɑlпы­лать, раз­го­рать­ся

հուրhuɾ(выс.) огонь

հուրհրանhuɾhˈɾɑnог­нен­ный, пы­ла­ю­щий

Лек­си­ка

հե­ռա­վոր շրջան

от­да­лен­ный рай­он

տա­ղանդա­վոր վի­պա­սան

та­лант­ли­вый ро­ма­нист

սիրված դե­րա­սան

лю­би­мый ак­тер

կծան շուն

ку­са­чая со­ба­ка

հրա­ցա­նի ձգան

ку­рок ру­жья

հայտնի սուտա­սան

из­вест­ный врун

Грам­ма­ти­ка

Мно­го­крат­ные Гла­го­лы
Բազմա­պատկա­կան Բա­յեր
--

Мно­го­крат­ные гла­го­лы обо­зна­ча­ют про­из­ве­ден­ное од­ним или несколь­ки­ми субъ­ек­та­ми мно­го­крат­ное или ча­сто по­вто­ря­е­мое дей­ствие, про­из­ве­ден­ное по от­но­ше­нию к од­но­му или мно­гим объ­ек­там, в од­ном или мно­гих ме­стах.

Они об­ра­зу­ют­ся, в ос­нов­ном, суф­фик­са­ми -ոտ-, -ատ-, -տ-

պո­կելpɔˈkɛlото­рвать

պո­կո­տելpɔkɔˈtɛlпо­от­ры­вать

ցատկելʦʰɑtˈkɛlпры­гать

ցատկո­տելʦʰɑtkɔˈtɛlдол­го под­пры­ги­вать

ջարդելʤɑɾˈdɛlло­мать

ջարդո­տելʤɑɾdɔˈtɛlна­ло­мать

կոտրելkotˈɾɛlсло­мать, раз­бить

կոտրա­տելkɔtɾɑˈtɛlраз­бить на мел­кие кус­ки

կտրելkətˈɾɛlре­зать

կտրա­տելпо­на­ре­зать, раз­ре­зать на мно­го кус­ков

փշրելpʰəʃˈɾɛlраз­бить, раз­мель­чить

փշրտելpʰʃɾtɛlраз­мель­чить на мно­же­ство кус­ков

փնտրելpʰəntˈɾɛlис­кать раз­мель­чить

փնտրտելpʰntɾtɛlис­кать, вы­ис­ки­вать

Лек­си­ка

ա­րագ պո­կո­տել ծաղկի թերթիկնե­րը

быст­ро по­от­ры­вать ле­пест­ки цвет­ка

ցատկռտող ե­րե­խա

под­пры­ги­ва­ю­щий ре­бе­нок

փնտրտող բնա­վո­րություն

пыт­ли­вый ха­рак­тер

պոկռտե­լու սո­վո­րություն

при­выч­ка (все) от­ры­вать

ծա­ռե­րը կտրա­տե­լու արվեստ

на­вык об­рез­ки де­ре­вьев

Нестан­дарт­ные Гла­го­лы
--
--

Обыч­но нестан­дарт­ность в об­ра­зо­ва­нии форм про­яв­ля­ют са­мые упо­тре­би­тель­ные гла­го­лы

ա­սելɑˈsɛlска­зать

գալɡɑlпри­хо­дить

դառնալdɑrˈnɑlста­но­вить­ся

ուտելuˈtɛlесть, ку­шать

տա­նելtɑˈnɛl(от)ве­сти

լի­նելliˈnɛlбыть

տալtɑlда­вать

լալlɑlпла­кать

В част­но­сти, ос­но­ва про­шед­ше­го вре­ме­ни мо­жет от­ли­чать­ся от ос­но­вы ин­фи­ни­ти­ва

ուտել – *կեր-

լի­նել – *եղ-

տալ – *տվ-

ա­սել

ա­սելɑˈsɛlска­зать

Нестан­дарт­ность гла­го­ла за­клю­ча­ет­ся в том, что ос­но­ва про­шед­ше­го со­вер­шен­но­го вре­ме­ни об­ра­зу­ет­ся не с по­мо­щью -եց, как у стан­дарт­ных гла­го­лов, а с по­мо­щью -աց.

Про­шед­шее со­вер­шен­ное вре­мя

ա­սա­ցի

ա­սա­ցինք

ա­սա­ցիր

ա­սա­ցիք

ա­սաց

ա­սա­ցին

Մեզ ա­սա­ցին, որ վա­ղը տոն է, և դաս չի լի­նե­լու։

Нам (они) ска­за­ли, что зав­тра празд­ник и уро­ков не бу­дет.

По­ве­ли­тель­ное на­кло­не­ние

ա­սա՛

ա­սա­ցե՛ք

գալ

գալɡɑlпри­хо­дить

Ос­но­ва про­шед­ше­го вре­ме­ни *եկ-.

Про­шед­шее со­вер­шен­ное вре­мя

ե­կա

ե­կանք

ե­կար

ե­կաք

ե­կավ

ե­կան

Այս տա­րի գա­րունը շուտ ե­կավ։

В этом го­ду вес­на при­ш­ла ра­но.

По­ве­ли­тель­ное на­кло­не­ние

ե՛կ

ե­կե՛ք

Дав­но­про­шед­шее I

ե­կել եմ

ե­կել ենք

ե­կել ես

ե­կել եք

ե­կել է

ե­կել են

Дав­но­про­шед­шее II

ե­կել էի

ե­կել էինք

ե­կել էիր

ե­կել էիք

ե­կել էր

ե­կել էին

դառնալ

դառնալdɑrˈnɑlста­но­вить­ся

Ос­но­ва про­шед­ше­го вре­ме­ни об­ра­зу­ет­ся че­ре­до­ва­ни­ем ն – րձ

դարձա

դարձանք

դարձար

դարձաք

դարձավ

դարձան

По­ве­ли­тель­ное на­кло­не­ние

դարձի՛ր

դարձե՛ք

ուտել

ուտելuˈtɛlесть

Про­шед­шее со­вер­шен­ное вре­мя

կե­րա

կե­րանք

կե­րար

կե­րաք

կե­րավ

կե­րան

Ա­րա­մի­կը ճա­շը կե­րավ ու նստեց դա­սե­րը սո­վո­րե­լու։

Ара­мик по­обе­дал и сел учить уро­ки.

По­ве­ли­тель­ное на­кло­не­ние

կե՛ր

կե­րե՛ք

Дав­но­про­шед­шее I

կե­րել եմ

կե­րել ենք

կե­րել ես

կե­րել եք

կե­րել է

կե­րել են

Дав­но­про­шед­шее II

կե­րել էի

կե­րել էինք

կե­րել էիր

կե­րել էիք

կե­րել էր

կե­րել էին

При­ча­стие дли­тель­но­го дей­ствия

կե­րած

տա­նել

տա­նելtɑˈnɛl(от)ве­сти

Ос­но­ва про­шед­ше­го вре­ме­ни *տար-

Про­шед­шее со­вер­шен­ное вре­мя

տա­րա

տա­րանք

տա­րար

տա­րաք

տա­րավ

տա­րան

Դա­սե­րից հե­տո ուսուցի­չը ա­շա­կերտնե­րին թատրոն տա­րավ։

По­сле уро­ков учи­тель от­вел уче­ни­ков в те­атр.

По­ве­ли­тель­ное на­кло­не­ние

տա՛ր

տա­րե՛ք

Дав­но­про­шед­шее I

տա­րել եմ

տա­րել ենք

տա­րել ես

տա­րել եք

տա­րել է

տա­րել են

Дав­но­про­шед­шее II

տա­րել էի

տա­րել էինք

տա­րել էիր

տա­րել էիք

տա­րել էր

տա­րել էին

При­ча­стие дли­тель­но­го дей­ствия

տա­րած

Текст

•

Սի հոգև­ո­րա­կան հարցնում է անգլիա­ցի հռչա­կա­վոր դե­րա­սան Լո­րենս Օ­լիվյեին, թե ինչու, երր նա հանդես է գա­լիս, դահլիճնե­րը լեփ-լե­ցուն են լի­նում, այնինչ հոգև­ո­րա­կաննե­րը շատ անգամ ստիպված են ի­րենց քա­րոզնե­րը կարդալ կի­սով չափ դա­տարկ դահլիճնե­րում։

Օ­լիվյեն պա­տասխա­նում է.

- Բանն այն է, որ ես բե­մից իմ խոսքերն արտա­սա­նում եմ այնպես, որպես թե հա­վա­տա­ցած եմ դրանց, իսկ դուք ձեր քա­րոզներն այնպես եք ա­սում, կարծես ինքներդ էլ ձեր խոսքին չեք հա­վա­տում։

Բա­ցատրություն

հոգև­ո­րա­կանhɔɡɛvɔɾɑˈkɑnду­хов­ный; свя­щен­но­слу­жи­тель

հռչա­կա­վորhərʧʰɑkɑˈvɔɾпро­слав­лен­ный

հո­չակсла­ва, из­вест­ность

հանդես գալвы­сту­пать

լեփ-լե­ցունlɛpʰ lɛˈʦʰunпе­ре­пол­нен­ный

լցնելləʦʰˈnɛlна­ли­вать, за­пол­нять

այնինչɑjˈninʧʰмеж­ду тем как

ստիպվածstipˈvɑʦвы­нуж­ден­ный; вы­нуж­ден­но

քա­րոզkʰɑˈɾɔzпро­по­ведь, нра­во­уче­ние, на­зи­да­ние

կի­սով չափна­по­ло­ви­ну

դա­տարկdɑˈtɑɾkпу­стой

բանն այն է, որ…де­ло в том, что…

արտա­սա­նելпро­из­но­сить

այնպես, որպես թեтак, как буд­то

հա­վա­տա­ցած եմ դրանց(я) уве­рен, ве­рю в них

այնպես, կարծես ինքներդ էլтак, слов­но и вы са­ми

անգլիա­ցի դե­րա­սանан­глий­ский ак­тер

Упраж­не­ния

Пе­ре­во­ды

Пе­ре­ве­ди­те.

1. Հրա­մում փի­լի­սո­փա­նե­րը նաև հայտնի ճարտա­սաններ էին։

2. Աստծո պատվի­րաննե­րը պետք է կա­տա­րել։

3. Պա­տե­րազմի ժա­մա­նակ մարդիկ ռմբա­կո­ծությունից պաշտպանվում են պատսպա­րաննե­րում։

4. Կա­յա­րա­նում դի­մա­վո­րե­ցի հե­ռա­վոր շրջա­նից ժա­մա­նած ընկե­րոջս։

5. Տա­նը սո­վո­րա­բար կծան շներ չեն պա­հում։

6. Հրա­ցա­նի ձգա­նի հետ պետք է զգույշ լի­նել։

7. Հայտնի դե­րա­սաննե­րին ժո­ղո­վուրդը միշտ էլ մե­ծա­րել է, քա­նի որ նրանք, չնա­յե­լով դժվա­րություննե­րին, հա­սել են մեր երկրի հե­ռա­վոր շրջաննե­րը ի­րենց արվեստը հա­սա­նե­լի դարձնե­լով հե­ռա­վոր գյուղե­րի բնակչությա­նը։

1. В Ри­ме фи­ло­со­фы бы­ли и из­вест­ны­ми ора­то­ра­ми.

2. Бо­жьи за­по­ве­ди на­до ис­пол­нять.

3. Во вре­мя вой­ны лю­ди за­щи­ща­лись от бом­бе­жек в убе­жи­щах.

4. На вок­за­ле (я) встре­тил (мо­е­го) дру­га, при­быв­ше­го из от­да­лен­но­го рай­о­на.

5. До­ма обыч­но не дер­жат ку­са­чих со­бак.

6. С кур­ком ру­жья на­до быть осто­рож­ным.

7. Из­вест­ных ак­те­ров на­род все­гда по­чи­тал, так как они, несмот­ря на труд­но­сти, до­би­ра­лись до от­да­лен­ных рай­о­нов на­шей стра­ны, де­лая свое ис­кус­ство до­ступ­ным для на­се­ле­ния даль­них де­ре­вень.

Те­сты

27–04–2020