Урок 45

Словообразование

ենթ-

Префикс выражает значение близкое "под-, суб-"

բաժինbɑˈʒinотдел

ենթաբաժինjɛntʰɑbɑˈʒinподотдел, подраздел

գիտենալɡitɛˈnɑlзнать

կցելkəˈʦʰɛlсоединять

գիտակցելɡitɑkˈʦʰɛlсознавать

գիտակցությունɡitɑkʦʰutʰˈjunсознание

ենթագիտակցությունjɛntʰɑɡitɑkʦʰutʰˈjunподсознание

ենթագիտակցաբարjɛntʰɑɡitɑkʦʰɑˈbɑɾподсознательно

գլուխɡəˈluχраздел, глава, голова

ենթագլուխjɛntʰɑɡˈluχподраздел

դնելdəˈnɛlкласть, положить, ставить

ենթադրելjɛntʰɑdˈɾɛlпредполагать

ենթադրությունjɛntʰɑdɾutʰˈjunпредположение

թեմաtʰɛˈmɑтема

ենթաթեմաjɛntʰɑtʰɛˈmɑпод тема

լեզուlɛˈzuязык

ենթալեզուjɛntʰɑlɛˈzuподъязычный нерв, подъязык

խումբχumbгруппа

ենթախումբjɛntʰɑˈχumbподгруппа

ծնոտʦəˈnɔtчелюсть

ենթածնոտայինjɛntʰɑʦnɔtɑˈjinподчелюстной

կայանkɑˈjɑnстанция

ենթակայանjɛntʰɑkɑˈjɑnподстанция

կետkɛtпункт

ենթակետjɛntʰɑˈkɛtподпункт

կոմիտեkɔmiˈtɛкомитет

ենթակոմիտեjɛntʰɑkɔmiˈtɛподкомитет

հանձնելhɑnʣˈnɛlпередавать

ժողովʒɔˈʁɔvсобрание

հանձնաժողովhɑnʣnɑʒɔˈʁɔvкомиссия

ենթահանձնաժողովjɛntʰɑhɑnʣnɑʒɔˈʁɔvподкомиссия

սպաəsˈpɑофицер

ենթասպաjɛntʰɑsˈpɑунтер-офицер

տեսвзгляд

տեսակtɛˈsɑkвид

ենթատեսակjɛntʰɑtɛˈsɑkподвид

տեքստtɛkʰstтекст

ենթատեքստjɛntʰɑˈtɛkʰstподтекст

Лексика

ձկների դասի բազմապիսի ենթատեսակներ

разнообразные подвиды класса рыб

ենթածնոտային վնասվածք

подчелюстное повреждение

իրագործված ենթադրություն

реализованное предположение

ցարական բանակի ենթասպա

унтер-офицер царской армии

ենթագիտակցաբար ընդունել

подсознательно принять

համա-

Префикс выражает значения

Совместность, близость, сходство

համույթhɑˈmujtʰансамбль

խոհχɔhдума, мысль

համախոհhɑmɑˈχɔhединомышленник

հնչելhənˈʧʰɛlзвучать

համահունչhɑmɑˈhunʧʰсозвучный, сходный

գյուղɡjuʁдеревня

գյուղացիɡjuʁɑˈʦʰiселянин

համագյուղացիhɑmɑɡjuʁɑˈʦʰiодносельчанин

դնելdəˈnɛlкласть

համադրելhɑmɑdˈɾɛlсинтезировать

զորzɔɾсила

համազորhɑmɑˈzɔɾравносильный, равнозначный

ժամանակʒɑmɑˈnɑkвремя

համաժամանակյաhɑmɑʒɑmɑnɑkˈjɑсинхронный

կերպkɛɾpспособ

համակերպելhɑmɑkɛɾˈpɛlсообразовывать, приспосабливать

համակերպվելhɑmɑkɛɾpˈvɛlсообразовываться, приспосабливаться

կրելkəˈɾɛlносить, брать

համակիրhɑmɑˈkiɾсимпатизирующий, сочувствующий

համակրելhɑmɑkˈɾɛlсимпатизировать

համակրելիhɑmɑkɾɛˈliсимпатичный

համակրանքhɑmɑkˈɾɑŋkʰсимпатия

կուրսkuɾsкурс

համակուրսեցիhɑmɑkuɾsɛˈʦʰiоднокурсник

հեղինակhɛʁiˈnɑkавтор

համահեղինակhɑmɑhɛʁiˈnɑkсоавтор

ձայնʣɑjnзвук, голос

համաձայնhɑmɑˈʣɑjnсогласный

համաձայնվելhɑmɑʣɑjnˈvɛlсоглашаться

համաձայնությունhɑmɑʣɑjnutʰˈjunсогласие, соглашение

մասmɑsчасть

մասնчасть (др.)

համամասնականhɑmɑmɑsnɑˈkɑnпропорциональный

համամասնությունhɑmɑmɑsnutʰˈjunпропорция, пропорциональность

համամասնորենhɑmɑmɑsnɔˈɾɛnпропорционально

միտքmitkʰмозг, идея

համամիտhɑmɑˈmitсогласный, одинаково мыслящий

նմանnəˈmanпохожий

համանմանhɑmɑnˈmɑnаналогичный, сходный

անունɑˈnunимя

համանունhɑmɑˈnunодноименный, омоним

չափʧʰɑpʰмера

համաչափhɑmɑˈʧʰɑpʰсоразмерный, пропорциональный

տեղtɛʁместо

համատեղhɑmɑˈtɛʁсовместный, совместно

արժեքɑɾˈʒɛkʰцена

համարժեքhɑmɑɾˈʒɛkʰэквивалентный, эквивалент

քաղաքkʰɑˈʁɑkʰгород

քաղաքացիkʰɑʁɑkʰɑˈʦʰiгражданин

համաքաղաքացիhɑmɑkʰɑʁɑkʰɑˈʦʰiземляк, согражданин

ընկնելəŋkˈnɛlпадать

համընկնելhɑməŋkˈnɛlсовпадать

Общность, всеобщность

կարգkɑɾkʰряд, порядок, категория

համակարգhɑmɑˈkɑɾkʰсистема

հանուրhɑˈnuɾвесь, общий

ընդհանուրəntʰhɑˈnuɾвсеобщий, совместный

համընդհանուրhɑməndhɑˈnuɾвсеобщий, универсальный

լսելləˈsɛlслушать

լսարանlsɑˈɾɑnаудитория

համալսարանhɑmɑlsɑˈɾɑnуниверситет

ՀայկhɑjkАйк

հայկականhɑjkɑˈkɑnармянский

համահայկականhɑmɑhɑjkɑˈkɑnобщеармянский

ազգɑzɡнарод, люди

ազգայինɑzɡɑˈjinнациональный

համազգայինhɑmɑzɡɑˈjinобщенациональный

զգեստəzˈɡɛstодежда

համազգեստhɑmɑzˈɡɛstформа (одежда)

կողմkɔʁmсторона

համակողմանիhɑmɑkɔʁmɑˈniвсесторонний

աշխարհɑʃˈχɑɾмир

համաշխարհայինhɑmɑʃχɑɾɑˈjinвсемирный

ԵվրոպանЕвропа

եվրոպականjɛvɾɔpɑˈkɑnевропейский

համաեվրոպականhɑmɑɛvɾɔpɑˈkɑnобщеевропейский

մարդmɑɾtʰчеловек

մարդիկmɑɾˈtʰikлюди

մարդկայինmɑɾtʰkɑˈjinчеловеческий

համամարդկայինhɑmɑmɑɾtʰkɑˈjinобщечеловеческий

Лексика

ֆուտբոլային թիմի համակիրների բանակ

армия поклонников футбольной команды

համանման աստղային երևույթներ

аналогичные звездные явления

համակողմանի տնտեսական համաձայնություն

всестороннее экономическое соглашение

լեզվի համաժամանակյա քննություն

синхронное рассмотрение языка

քաղաքական կուսակցության համախոհների խումբ

группа единомышленников политической партии

իրավիճակին համակերպվել

приспособиться к ситуации

գրքի համահեղինակներ

соавторы книги

Грамматика

Послелоги
Ետադրություն
Postpositions

Послелоги

Послелоги Исключения и Уступительные

զատzɑtкроме, помимо

հանդերձhɑnˈdɛɾʦʰнесмотря на, вопреки

տեղtɛʁвместо (разг.)

տեղակtɛˈʁɑkвместо

զատ

զատzɑtкроме, помимо

Այնտեղ տաճարներից զատ կային նաև դղյակներ։

Там, кроме храмов, были и замки.

հանդերձ

հանդերձhɑnˈdɛɾʦʰнесмотря на, вопреки

Ընդունակ լինելով հանդերձ՝ վատ էր սովորում։

Будучи способным (вопреки), (он) плохо учился.

տեղ

տեղtɛʁвместо (разг.)

Հոնքը շտկելու տեղ աչքն եք հանում։

Вместо того, чтоб бровь подправить, (вы) глаз выбиваете. (Поговорка)

տեղակ

տեղակtɛˈʁɑkвместо

---։

---.

Послелоги Основания и Причины

առթիվɑrˈtʰivпо поводу, в связи

երեսիցjɛɾɛˈsiʦʰиз-за

կապակցությամբв связи

հետևանքովвследствие, в результате

պատճառpɑtˈʧɑrпричина

պատրվակpɑtəɾˈvɑkповод, предлог, отговорка

հետևանքhɛtɛvɑŋkʰследствие, последствие

հետևաբարhɛtɛvɑˈbɑɾследовательно

հիմամբhiˈmɑmbна основании

հիման վրաна основании

ձեռքիցиз-за

շնորհիվʃənɔˈɾivблагодаря

պատճառովpɑtʧɑˈrɔvиз-за, по причине

Предлог շնորհիվ употребляется, когда событие оценивается положительно, а պատճառով – отрицательно.

առթիվ

առթիվɑrˈtʰivпо поводу, в связи

Նրանք հավաքվել էին տոնի առթիվ։

Они собрались по поводу праздника.

երեսից

երեսիցjɛɾɛˈsiʦʰиз-за

Բոլորը տուժել էին նրա երեսից։

Все пострадали из-за него.

կապակցությամբ

կապակցությամբв связи

կապkɑpсвязь

կապակցությունkɑpɑkʦʰutʰˈjunсвязность

Ուսուցիչները ծրագրի փոփոխման կապակցությամբ կազմակերպել էին քննարկում։

Учителя организовали обсуждение в связи с изменением программы.

հետևանքով

հետևանքովвследствие, в результате

հետևhɛˈtɛvзадняя часть

հետևանքhɛtɛvɑŋkʰследствие

Ջրհեղեղի հետևանքով վատթարացել էր երկրի տնտեսական վիճակը։

Вследствие наводнения ухудшилось экономическое состояние страны.

պատճառ

պատճառpɑtˈʧɑrпричина

--։

--.

պատրվակ

պատրվակpɑtəɾˈvɑkповод, предлог, отговорка

--։

--.

հետևանք

հետևանքhɛtɛvɑŋkʰследствие, последствие

--։

--.

հետևաբար

հետևաբարhɛtɛvɑˈbɑɾследовательно

--։

--.

հիմամբ

հիմամբhiˈmɑmbна основании

--։

--.

հիման վրա

հիման վրաна основании

--։

--.

ձեռքից

ձեռքիցиз-за

--։

--.

պատճառով

պատճառովpɑtʧɑˈrɔvиз-за, по причине

պատճառpɑtˈʧɑrпричина

Առատ ձյան պատճառով խախտվել էր հաղորդակցությունը քաղաքների միջև։

Из-за обильного снега нарушилось сообщение между городами.

շնորհիվ

շնորհիվʃənɔˈɾivблагодаря

--։

--.

Послелоги Цели

համարhɑˈmɑɾдля (того чтобы)

նպատակովс целью

համար

համարhɑˈmɑɾдля (того чтобы)

Քեռին տիկնիկ էր բերել զարմուհու համար։

Дядя по матери принес куклу для племянницы.

ժպտաց Վասակը՝ տխուր մտքերի բեռից ազատվելու համար։

Васак улыбнулся, чтоб освободиться от ноши грустных мыслей.

նպատակով

նպատակովс целью

Շինարարությունը արագ ավարտելու նպատակով նրանք աշխատում էին թե՝ ցերեկը, թե՝ գիշերը։

С целью быстро закончить строительство они работали и в днем, и ночью.

Послелоги Сравнения

համեմատhɑmɛˈmɑtпо сравнению

նմանnəˈmanподобно, похоже, как

պեսpɛsкак, подобно

համեմատ

համեմատhɑmɛˈmɑtпо сравнению

Արմենը եղբոր համեմատ շատ է կարդում։

Армен по сравнению со своим братом много читает.

նման

նմանnəˈmanподобно, похоже, как

Ծիծաղում էիք ինձ նման։

(Вы) смеялись, как я.

պես

պեսpɛsкак, подобно

Լալիս էր երեխայի պես։

(Он) плакал как ребенок.

Послелоги Противопоставления

դեմdɛmпротив

հանդիմանпротив

դեմ

դեմdɛmпротив

Նրան հարցրին, թե ում դեմ է ելույթ ունենալու։

Его (они) спросили, против кого (он) будет выступать.

հանդիման

հանդիմանпротив

Բազմահազարանոց զորքի հանդիման կանգնել էին վեց հարյուր քաջեր։

Против многотысячного войска стояли 600 смельчаков.

Послелоги Соединения

հետhɛt(вместе) с

հանդերձhɑnˈdɛɾʦʰ(вместе) с

հետ

հետhɛt(вместе) с

Արամը Լիլիթի հետ կինո գնաց։

Арам пошел в кино с Лилит.

Արսենը պարապում է ընկերների հետ։

Арсен занимается с товарищами.

Ես նրա հետ չեմ խոսում։

Я с ним не разговариваю.

Для разговорной речи характерно соединение послелога հետ с определенным или притяжательными артиклями вместо местоимения

Հետը չեմ խոսում։

(Я) с ним не разговариваю.

Կգա՞ս հետս։

(Ты) придешь со мной?

Հետդ չեմ խոսում։

(Я) с тобой не разговариваю.

հանդերձ

հանդերձhɑnˈdɛɾʦʰ(вместе) с

Տնորենին ընտանյոք հանդերձ հարսանիքի էին հրավիրել։

Директора с семьей (они) пригласили на свадьбу.

Послелог Воздействия

կողմիցkɔʁˈmiʦʰсо стороны (кем)

կողմից

կողմիցkɔʁˈmiʦʰсо стороны (кем)

Նախագիծը ստորագրվել է գլխավոր ճարտարագետի կողմից։

Проект был подписан главным инженером.

Этот послелог особенно характерен для официального стиля.

Текст

Ավետիք Իսահակյան

Նա հարբեցնում էր խնջույքներին ոչ թե գինով, այլ իր հումորով, իր կախարդիչ լեզվով, մտքի, խոսքի, ճաշակի հմայիչ գյուտերով։ Թվում էր, թե Օհաննեսը իրեն բախտավոր պիտի զգար ունենալով հասարակության հարգանքը, կանանց սերը, գրասեր երիտասարդության պաշտամունքը ե փառք ու համբավ։ Սակայն դժգոհ էր նա իրենից, իր վարած կյանքից։ Նա ուզում էր գրել, ստեղծագործել էր ուզում։ Ինչ որ տվել էր, համարում էր թույլ, թերի նախափորձ՝ ոչ իրեն հոգին բովանդակ արտահայտող։ Բայց գրելու համար ժամանակ էր պետք, իսկ նա ժամանակ չուներ և արդեն ժամանակի մասին գաղափար էլ չուներ։ ժամացույց չէր սիրում և չէր ուզում գործածել։ Չէր սիրում չափված ժամանակով շարժվել։ Երեխայի պես հավերժական ինքնազգացում ուներ և, ներկան միշտ ներկա, իսկ ինքը շռայլում էր թանկ ժամանակը և նրա հետ ավյուն, եռա՛նդ, թափ ու կորով։

Ամենայն ճշտությամբ Հովհաննես Թումանյանը կարող էր ասել Օսկար Ուայլդի պես. «Ես իմ տաղանդը գործ դրի գրականության մեջ, իսկ հանճարս շռայլեցի կյանքիս մեջ»։

Շատ տարիներ հետո, տասնվեց տարի անց, երբ արտասահմանից վերադարձա հայրենիք, ավա՜ղ, չկար Օհաննեսը։ Հազար կյանքով ապրող այդ հոյակապ մարդու փոխարեն տեսա մի անշուք հողակույտ և մի մեծ լռություն։

Հովհաննես Թումանյան


հարբեցնելhɑɾbɛʦʰˈnɛlпьянить, опьянять (тж. пер.)

պաշտամունքpɑʃtɑˈmunkʰпочтение, преклонение; культ

համբավhɑmˈbɑvслава, известность

բովանդակbɔvɑnˈdɑkвесь, целиком, целый

գաղափարɡɑʁɑˈpʰɑɾидея, представление

չափվածизмеренный; размеренный

հավերժականhɑvɛɾʒɑˈkɑnвечный

ինքնազգացումiŋkʰnɑzɡɑˈʦʰumсамоощущение

շռայլելʃrɑjˈlɛlрасточать, тратить

ավյունaˈvjunпыл, вдохновение

եռանդjɛˈrɑndэнергия, сила

թափtʰɑpʰразмах, порыв

կորովkɔˈɾɔvсила, мощь

հողակույտhɔʁɑˈkujtземляная куча, могильный холм

Упражнения

Переводы

Переведите.

1. Հայաստանում արդեն մի քանի տարի է, ինչ համահայկական, համազգային գիտաժողովներ են կազմակերպվում։

2. Մասնակիցները ենթահանձնաժողովներում համակողմանի քննության են ենթարկում ազգային, այլև համազգային ամենատարբեր հարցերն ու գափս համաձայնության։

3. Նրանց նպատակն է Հայաստանն ընդգրկել համաեվրոպական տարբեր կառույցներում։

4. Համաժողովի մասնակիցները նաև բազմաթիվ հանդիպումներ են ունենում համալսարանների ուսանողների հետ։

5. Ցանկանում են հասարակության տարբեր խավերի հոգսերն իմանալ։

6. Երեկոյան ժամերին տարբեր համույթների ելույթներ են դիտում։

7. Հայրենիքից մեկնում են նոր հանդիպման սպասումով։


1. В Армении уже несколько лет, как организуются общеармянские, общенациональные научные конференции.

2. Участники в подкомиссиях подвергают всестороннему рассмотрению национальные, а также общенациональные самые различные вопросы и приходят к согласию.

3. Их цель – ввести Армению в различные общеевропейские структуры.

4. Участники конференции также проводят много встреч со студентами университетов.

5. Желают узнать заботы различных слоев общественности.

6. В вечерние часы (они) смотрят выступления различных ансамблей.

7. С Родины отправляются с ожиданием новой встречи.

Тесты


27–04–2020