Префикс выражает значения "движение из, вовне", "нахождение вне", а также "отличность, несхожесть"
գրելɡəˈɾɛlписать
արտագրելɑɾtɑɡˈɾɛlпереписывать
հանելhɑˈnɛlвынимать
արտահանելвывозить
բերանbɛˈɾɑnрот
արտաբերելартикулировать, произносить
դրել – դնելкласть
արտադրելɑɾtɑdˈɾɛlпроизводить, вырабатывать
արտադրությունɑɾtɑdɾutʰˈjunпроизводство
արտադրամասцех
արտադրանքɑɾtɑdˈɾɑŋkʰпродукция, выработка
դրել – դնելкласть
արտադրիչ(мат.) множитель
արտադրյալ(мат.) произведение
կարգkɑɾkʰряд, порядок
արտակարգɑɾtɑˈkɑɾkʰчрезвычайный; необычный, экстраординарный
հայտնելhɑjtˈnɛlобъявлять
արտահայտելвыражать, высказывать
արտահայտությունɑɾtɑhɑjtutʰˈjunвыражение
արտահայտիչвыразительный
հանելhɑˈnɛlвынимать
արտահանելвывозить, экспортировать
աշխարհɑʃˈχɑɾмир
արտաշխարհвнешний мир
շնչելʃənˈʧʰɛlдышать
արտաշնչելвыдыхать
սահմանsɑhˈmɑnграница
արտասահմանɑɾtɑsɑhˈmɑnзаграница, зарубежье
արտասահմանյանɑɾtɑsɑhmɑnˈjɑnзаграничный, зарубежный
արտասահմանցիaɾtasahmanˈʦʰiиностранец
երկիրjɛɾˈkiɾстрана
արտերկիրзаграница, зарубежье
արտերկրյաзаграничный, зарубежный
արտերկրացիиностранец
սովորsɔˈvɔɾобычный
արտասովորɑɾtɑsɔˈvɔɾнепривычный, необычный
գաղթɡɑχtʰпереселение, миграция, исход
արտագաղթɑɾtɑˈɡɑχtʰэмиграция; исход
ամուսնությունɑmusnutʰˈjunбрак, супружество
արտամուսնականвнебрачный
տպելtəˈpɛlпечатать, издавать
արտատպելперепечатывать
արտասահմանցի ուսանող
иностранный студент, студент-иностранец
արտասովոր պատմություն
необычная история
արտամուսնական երեխա
внебрачный ребенок
հարգանքի արտահայտություն
выражение почтения
արտադրանքի արտահանում
экспорт продукции
արտագաղթի պայմաններ
условия эмиграции
գրքի արտատպում
перепечатывание книги
Արտակարգ և լիազոր դեսպան
Чрезвычайный и полномочный посол
Различайте префикс արտ- и слово արտ'поле, нива', имеющее общее происхождение
արտատերхозяин поля
արտեզրкрай поля
Соединяясь с формами вспомогательного глагола, результативное причастие образует формы результативных времен изъявительного наклонения
Эти времена отличаются от настоящего и прошедшего несовершенных времен тем, что обозначают не действие, а состояние, положение
Երեխան նեղանում է ուսուցչից։
Ребенок обижается на учителя.
Երեխան նեղացած է ուսուցչից։
Ребенок обижен на учителя.
Երեխան նեղանում էր ուսուցչից։
Ребенок обижался на учителя.
Երեխան նեղացած էր ուսուցչից։
Ребенок был обижен на учителя.
По этой причине сказуемые образованные этими временами сходны с именными.
В отрицательных формах результативных времен вспомогательный глагол стоит после смыслового, как в именных сказуемых
Երեխան նեղացած չէ ուսուցչից։
Ребенок не обижен на учителя.
Երեխան նեղացած չէր ուսուցչից։
Ребенок не был обижен на учителя.
Образование: результативное причастие ＋ формы настоящего времени вспомогательного глагола
ես նստած եմ
մենք նստած ենք
դու նստած ես
դուք նստած եք
նա նստած է
նրանք նստած են
В отрицательных формах результативных времен вспомогательный глагол стоит после смыслового, как в именных сказуемых
ես նստած չեմ
մենք նստած չենք
դու նստած չես
դուք նստած չեք
նա նստած չէ / չի*
նրանք նստած չեն
* В третьем лице возможны обе формы вспомогательного глагола – глагольная չի и именная չէ.
Примеры
Երեխան նեղանում է ուսուցչից։
Ребенок обижается на учителя.
Երեխան նեղացած է ուսուցչից։
Ребенок обижен на учителя.
Երեխան նեղացած չէ ուսուցչից։
Ребенок не обижен на учителя.
Образование: результативное причастие ＋ формы прошедшего времени вспомогательного глагола
ես նստած էի
մենք նստած էինք
դու նստած էիր
դուք նստած էիք
նա նստած էր
նրանք նստած էին
Отрицательные формы
ես նստած չէի
մենք նստած չէինք
դու նստած չէիր
դուք նստած չէիք
նա նստած չէր
նրանք նստած չէին
Примеры
Երեխան նեղանում էր ուսուցչից։
Ребенок обижался на учителя.
Երեխան նեղացած էր ուսուցչից։
Ребенок был обижен на учителя.
Երեխան նեղացած չէր ուսուցչից։
Ребенок не был обижен на учителя.
Դարվինը հրավիրված էր ճաշի։ Սեղանի մոտ նստած էր երիտասարդ գեղեցիկ մի տիկնոջ կողքին։
– Մի՛ստր Դարվին, – հարցրեց գիտնականին հարևանուհին, – դուք պնդում եք, որ մարդը առաջացել է կապկից։ Մի՞թե այդ պնդումը ինձ էլ է վերաբերում։
– Անպայման, – պատասխանեց գիտնականը, – բայց դուք ոչ թե սովորական կապկից եք առաջացել, այլ հմայիչ։
հրավիրված էր ճաշի
(он) был приглашен на обед
տիկնոջ կողքին
рядом с дамой
դուք պնդում եք, որ…
вы настаиваете (на том), что…
առաջացել է կապկից
возник, произошел от обезьяны
սովորականsɔvɔɾɑˈkɑnобычный, обыкновенный
Կես գիշերին կանթեղը վառ
Կախ է ընկած երկընքից,
Լուսավորչի կանթեղն անմար
Հայոց մըթնած երկընքից։
Лампада в полночь, меж светил,
Висит, блистая, в небесах,
Что Просветитель утвердил
В армянских темных небесах.
Կախ է ընկած առանց պարան
Արագածի կատարին,
Ու սեղանից հըսկայական
Լույս է տալիս աշխարհին։
Хоть без веревки взнесена
Над Арагацем высоко,
С престола вышнего она
Мир озаряет далеко.
Լույս է տալիս երկար ղարեր
Ու վառվում են միշտ անշեջ
Սուրբի մաքուր արցունքները
Յուղի տեղակ նըրա մեջ։
И теплится столетий ряд,
Неугасима в смене дней:
Святого слезы в ней горят
– Благоухающий елей.
Ոչ մարդկային ձեռ կըհասնի
էն ահավոր բարձունքին,
Եվ ոչ քամին կըհանգցընի–
Վիշապ-քամին ահագին։
Руке людей не досягнуть
До той бессметной высоты,
Ее и ветру не задуть,
Бродяге вихрю темноты.
Երբ պատում է մութ խավարը
Չընաշխարհիկ մեր երկրին,
Երբ տիրում է ահն ու վախը
Թույլ, կասկածոտ սըրտերին,
Когда наш дивный край лежит
Под черным мраком без конца
Когда унылый страх томит
Людские слабые сердца,
Ով անմեղ է, լիքը սիրով
Ու հավատով անսասան,
Ով նայում է վառ հույսերով
Դեպի Հայոց ապագան,
Тот, кто невинен, в ком любовь,
Кто твердой верой осиян,
Кто бодро ждет, что вспыхнет вновь
День лучезарный для армян,
Նա կըտեսնի էն մշտավառ
Ջահը կախված երկընքից,
Ասես՝ Աստծո աչքը պայծառ
Հըսկում է ցած երկընքից։
Взглянув на небо, видит тот,
Что вечный светоч там повис,
Как око Господа, с высот
Глядящее на землю вниз!
Հովհաննես Թումանյան
Перевод В. Брюсова
լուսավորիչlusɑvɔˈɾiʧʰпросветитель
լուսավորչականlusɑvɔɾʧʰɑˈkɑnотн. к церкви, канонам, основанным Григорием Просветителем
կանթեղkɑnˈtʰɛʁсветильник, лампада
կես գիշերինв полночь
կախ է ընկած(он) висит, свисает
անմարɑnˈmɑɾне гаснущий, негасимый, неугасимый
մթնածпотемневший
առանց պարանбез веревки
հսկայականhəskɑjɑˈkɑnогромный, громадный
լույս է տալիս(он) дает свет, освещает
անշեջɑnˈʃɛʤнеугасимый
յուղի տեղակвместо масла (лампадного)
տեղակtɛˈʁɑk(разг.) вместо
փոխարենpʰoχɑˈɾɛn(лит.) вместо
կհասնիдойдет, достигнет
ահավորɑhɑˈvɔɾужасный, жуткий, страшный
կհանգցնիпотушит
վիշապ-քամիсмерч, вихрь
վիշապviˈʃɑpдракон
տիրելtiˈɾɛlвластвовать, овладевать
կասկածոտkɑskɑˈʦɔtсомневающийся
անմեղɑnˈmɛʁневинный
լիքըˈlikʰəполный, исполненный
հավատhɑˈvɑtвера
անսասանɑnsɑˈsɑnнеколебимый, непоколебимый
դեպի ապագանк будущему, на будущее
մշտավառmʃtɑˈvɑrвечно горящий
ջահʤɑhсветильник; факел; люстра
Աստծո(род.пад. ед.ч.) Бога
ԱստվածБог
Легенда рассказывает, что на вершине горы Арагац горит таинственная лампада, возженная Григорием, Просветителем армян. Свет этой лампады зрим только для чистых сердцем.
Переведите.
1. Արտասահմանում այսօր բնակվում է հայերի մեծ մասը։
2. Արտագաղթելու պատճառներ հայերն ունեցել են և ունեն։
3. Այսօր Հայաստանը շատ երկրներ է արտահանում իր արտադրանքը։
4. Թերթերը հաճախ են գրում արտասովոր պատմությունների մասին։
5. Երևանի պետական համալսարանում սովորում են նաև արտասահմանցի ուսանողներ։
6. Ուսանողներն իրենց անհրաժեշտ գրքերը արտատպում են։
1. За границей сегодня проживает большая часть армян.
2. Причины для эмиграции армяне имели и имеют.
3. Сегодня Армения во многие страны экспортирует свою продукцию.
4. Газеты часто пишут о необычных историях.
5. В Ереванском государственном университете учатся также студенты-иностранцы.
6. Студенты необходимые им книги перепечатывают (ксерокопируют).
27–04–2020