Суффикс непродуктивен, но некоторые образованные им слова весьма употребительны
կտրելkətˈɾɛl резать
կտրոնkətˈɾon талон
թափելtʰɑˈpʰɛl выливать, выбрасывать
թափոնотбросы, отходы
ջարդելломать, крушить
ջարդոնлом
ծամելtsɑˈmɛl жевать
ծամոնʦɑˈmɔn жвачка
գողանալɡɔʁɑˈnɑl воровать
գողոնɡoˈʁon краденные вещи
զգալəzˈɡɑl чувствовать
զգոնzɡɔn бдительный
Во многих заимствованных словах является не суффиксом, а частью корня
հորիզոնhɔɾiˈzɔn горизонт
չեմպիոնʧʰɛmpˈjɔn чемпион
միլիոնmilˈjɔn миллион
պոլիգոնполигон
ավիացիոնавиационный
Суффикс образует прилагательные со значением "подвергаемый, подверженный чему-либо"
ընտրելəntˈɾɛl выбирать, избирать
ընտրովիвыборный, избираемый
նշանակելnəʃɑnɑˈkɛl значить, назначать
նշանակովիназначаемый
ծալելʦɑˈlɛl складывать
ծալովիскладной
բացելbɑˈʦʰɛl открывать
բացովիраскладной
հնարելпридумывать, изобретать
հնարովիвыдуманный
միտքmitkʰ мысль
մտածելmətɑˈʦɛl думать
մտովիmətɔˈvi мысленный
կախելkɑˈχɛl вешать
կախովիподвесной
դնելdəˈnɛl ставить, класть
դնովիвставной, приставной
կիսելkiˈsɛl делить
կիսովիнаполовину
ցանելʦʰɑˈnɛl сеять
ցանովիпосевной
մանկական ծամոն
детская жвачка
մետաղի ջարդոն
металлолом
զգոն և ողջամիտ գործիչ
бдительный и здравомыслящий деятель
ընտրովի կամ նշանակովի պաշտոն
выборная или назначаемая должность
կախովի առաստաղ
подвесной потолок
ծալովի մահճակալ կամ բազմոց
складная кровать или диван
հնարովի պատմություն
выдуманная история
В сочетании с вспомогательным глаголом деепричастие прошедшего времени образует формы давнопрошедших времен.
Глаголы I спряжения
Глаголы II спряжения
У стандартных глаголов форма совпадает с инфинитивом
գրելɡəˈɾɛl писать
գրելɡəˈɾɛl писал
Псевдосуффиксы -ն-, -չ выпадают
մտնելmətˈnɛl входить
մտելвходил
փախչելpʰɑχˈʧʰɛl убегать
փախելубегал
Каузативные глаголы ն → ր
ուրախացնելuɾɑχɑʦʰˈnɛl радовать
ուրախացրելрадовался
У стандартных глаголов суффиксом -աց- к основе слова
կարդալkɑɾˈtʰɑl читать
կարդացելчитал
Псевдосуффиксы заменяются ան → աց, են→ եց
ուրախանալрадоваться
ուրախացելрадовался
վախենալvɑχɛˈnɑl бояться
վախեցելбоялся
Часть глаголов образуют деепричастие прошедшего времени не стандартно – от иной основы или иными суффиксами.
От иной основы
լինելliˈnɛl быть
եղելбыл
ուտելuˈtɛl кушать
կերելкушал
անելɑˈnɛl делать
արելделал
դնելdəˈnɛl класть
դրելклал
գալɡɑl приходить
եկելприходил
տալtɑl давать
տվելдал
Иными суффиксами
տանելtɑˈnɛl нести
տարելнёс
բառնալbɑrˈnɑl грузить
բարձելгрузил
դառնալdɑrˈnɑl становиться
դարձելстал
վերադառնալvɛɾɑdɑrˈnɑl возвращаться
վերադարձելвозвратился
Обозначают действия, полностью осуществившиеся в прошлом, завершённые (к моменту речи или некоторого момента в прошлом), причём результат этих действий длится в настоящем или до некоторого момента в прошлом.
Давнопрошедшие времена
Обозначают действия завершённые
Близки по значению глаголам прошедшего времени
Образуются деепричастием прошедшего времени смыслового глагола и вспомогательным глаголом
Обычно близко по значению к русскому прошедшему времени глаголов несовершённого вида.
Действие противопоставлено глаголам прошедшего совершённого времени
Давнопрошедшее I
Նա ասել է, թե Պետրոսը նամակ է բերել։
Он сказал, что Петрос принес письмо.
Прошедшее совершённое время
Ես տեսա, որ Պետրոսը նամակ բերեց։
Я увидел, что Петрос принес письмо.
Давнопрошедшее I обозначает действие, результат которого налицо, ощущается в момент говорения
Ես մոռացել եմ գրիչ բերել։
Я забыл принести ручку.
(Подразумевается, что я забыл принести ручку и поэтому сейчас, в момент говорения, у меня её нет).
I спряжение стандартные
գրելɡəˈɾɛl писать
ես գրել եմ
մենք գրել ենք
դու գրել ես
դուք գրել եք
նա գրել է
նրանք գրել են
I спряжение с псевдосуффиксом
փախչելpʰɑχˈʧʰɛl убегать
ես փախել եմ
մենք փախել ենք
դու փախել ես
դուք փախել եք
նա փախել է
նրանք փախել են
տեսնելtɛsˈnɛl видеть
ես տեսել եմ
մենք տեսել ենք
դու տեսել ես
դուք տեսել եք
նա տեսել է
նրանք տեսել են
I спряжение каузативные
ուրախացնելuɾɑχɑʦʰˈnɛl радовать
ես ուրախացրել եմ
մենք ուրախացրել ենք
դու ուրախացրել ես
դուք ուրախացրել եք
նա ուրախացրել է
նրանք ուրախացրել են
II спряжение стандартные
կարդալkɑɾˈtʰɑl читать
ես կարդացել եմ
մենք կարդացել ենք
դու կարդացել ես
դուք կարդացել եք
նա կարդացել է
նրանք կարդացել են
II спряжения с псевдосуффиксом
ուրախանալрадоваться
ես ուրախացել եմ
մենք ուրախացել ենք
դու ուրախացել ես
դուք ուրախացել եք
նա ուրախացել է
նրանք ուրախացել են
վախենալvɑχɛˈnɑl бояться
ես վախեցել եմ
մենք վախեցել ենք
դու վախեցել ես
դուք վախեցել եք
նա վախեցել է
նրանք վախեցել են
Глаголы в давнопрошедшем II обозначают действие, завершённое к определенному моменту в прошлом.
Обычно близко по значению к русскому прошедшему времени глаголов совершённого вида.
Образуются деепричастием прошедшего времени смыслового глагола и прошедшем временем вспомогательного глагола.
I спряжение стандартные
գրելɡəˈɾɛl писать
գրել էի
գրել էինք
գրել էիր
գրել էիք
գրել էր
գրել էին
II спряжение
կարդալkɑɾˈtʰɑl читать
կարդացել էի
կարդացել էինք
կարդացել էիր
կարդացել էիք
կարդացել էր
կարդացել էին
I спряжение каузативные
ուրախացնելuɾɑχɑʦʰˈnɛl радовать
ուրախացրել էի
ուրախացրել էինք
ուրախացրել էիր
ուրախացրել էիք
ուրախացրել էր
ուրախացրել էին
Образуются добавлением частицы չ- к глаголу
Простое Сказуемое
Ես տեսա։
Я увидел.
Ես չտեսա։
Я не увидел.
Ես գրեցի։
Я написал.
Ես չգրեցի։
Я не написал.
Отрицательные формы именных составных сказуемых образуются прибавлением չ- к вспомогательному глаголу
Գրիգորը աշակերտ է։
Григор – ученик.
Գրիգորը աշակերտ չէ։
Григор не ученик.
Դրսում ցուրտ է։
На улице (дословно снаружи) холодно.
Դրսում ցուրտ չէ։
На улице не холодно.
Հայրս սենյակում էր։
(Мой) отец был в комнате.
Հայրս սենյակում չէր։
(Мой) отец не был в комнате.
Составное сказуемое глагольное
Ես գրում եմ։
Я пишу.
Ես չեմ գրում։
Я не пишу.
При отрицании в глагольном составном сказуемом вспомогательный глагол всегда стоит перед смысловым, т.е с инверсией
Երեխաները խաղում են։
Дети играют.
Երեխաները չեն խաղում։
Дети не играют.
Ուսանողները սովորում են։
Студенты учатся.
Ուսանողները չեն սովորում։
Студенты не учатся.
Вспомогательный глагол 3 лица ед.ч. в глагольных сказуемых при отрицании принимает форму չի
Շուշանը կարդում է։
Шушана читает.
Շուշանը չի կարդում։
Шушана не читает.
Սարգիսը շատ է ծխում, իսկ Արամը չի ծխում։
Саркис курит много, а Арам не курит.
Մի անգամ անգլիացի նշանավոր ֆիզիկոս Ռեզերֆորդը մտնում է լաբորատորիան և այնտեղ տեսնում իր բազմաթիվ աշակերտներից մեկին։
– Ի՞նչ եք անում դուք այսքան ուշ, – հարցնում է Ռեզերֆորդը։
– Աշխատում եմ, – պատասխանում է աշակերտը։
– Իսկ ցերեկով դուք ի՞նչ եք անում։
– Նույնպես աշխատում եմ։
– Վաղ առավոտյա՞ն էլ եք աշխատում։
– Այո՜, պրոֆեսոր, առավոտյան էլ եմ աշխատում, – հաստատում է աշակերտը։
Ռեզերֆորդը մռայլվում է․
– Լսեցե՛ք, իսկ դուք ե՞րբ եք մտածում։
նշանավոր ֆիզիկոսзнаменитый физик
աշակերտներից մեկինодного из учеников
այսքան ուշтак поздно
նույնպեսˈnujnpɛs также, тоже
վաղ առավոտյան էլи ранним утром тоже
մռայլվելмрачнеть
մռայլməˈrɑjl мрачный
Հավատարիմները ոչ թե գալիս են իրար ընդառաջ, այլ գնում են միասին։
Խորամանկը՝ բոլորի հաշվին՝ միայն իրեն, խելոքը՛ բոլորի համար՝ առաջ իրեն։
Ֆրեդ Աֆրիկյան
Переведите.
1. Ես հասա կայարան, երբ գնացքն արդեն մեկնել էր։
2. Դուք երևի նկատել եք, թե ժամանակը որքան արագ է անցնում։
3. Ես կարդացել եմ Հովհաննես Թումանյանի բոլոր քառյակները, ուրախացել ու տխրել եմ նրա հետ։
4. Խորհելու առիթ են տվել նաև Պարույր Սևակի ութնյակները։
5. Ահա դրանցից մեկը․
Ի՞նչ անենք,
Թե առուն բարակել է,
Բայց չէ՞ որ
Նա մի օր ոռոգել է,
Բայց չէ՞ որ
Ավերված այս դաշտերը
Նա մի օր՝
Մեռնելով՝ նորոգել է։
1. Я добрался до вокзала, когда поезд уже отбыл.
2. Вы наверное заметили, как быстро проходит время.
3. Я прочёл все четверостишия Ованнеса Туманяна, радовался и грустил вместе с ним.
4. Мы размышляли и о восьмистишиях Паруйра Севака.
5. Вот одно из них:
Что (нам) поделать,
Что ручей стал тонким,
Но ведь когда-то
Он орошал.
Но ведь
Разоренные эти поля
Он в какой-то день –
Умирая, восстановил (обновил).
ոռոգելvɔrɔˈkʰɛl орошать
չէ՞ որведь, же
բարակելстать тоньше
•
Переведите.
1. Армяне поселились в Крыму в 7-9 веках.
2. Они там построили деревни и города, храмы, церкви, монастыри.
3. Монастыри имели богатые библиотеки-хранилища рукописей, школы.
4. В средневековье армянское население Крыма составляло такое большое число, что приморские районы полуострова в древних генуэзских источниках именовались Armenia Maritima "морская Армения", а Азовское море именовалось Lacus Armeniacus "Армянский залив".
1. Հայերը Ղրիմում բնակություն էին հաստատել 7-9-րդ դարերում։
2. Նրանք այնտեղ կառուցել են գյուղեր ու քաղաքներ, ճանապարհներ և կամուրջներ, տաճարներ, եկեղեցիներ, վանքեր։
3. Վանքերն ունեցել են հարուստ գրադարան-ձեռագրատներ, դպրոցներ։
4. Միջնադարում հայ ազգաբնակչությունը Ղրիմում այնքան մեծաթիվ է եղել, որ թերակղզու ծովամերձ շրջանները ճենովական հին աղբյուրներում կոչվել են Armenia maritima «ծովափնյա Հայաստան», ու Ազովի ծովը Lacus Armeniacus «Հայաստան ծովածոց»։
26–04–2020