Երանի այսօր անձրև գար։
Хоть бы сегодня дождь пошёл!
Ինչ լավ կլիներ, եթե միասին գնայինք հանգստանալու։
Как было бы хорошо, если бы мы поехали отдыхать вместе!
Եթե մի քիչ շուտ գայի, կհանդիպեի նրան։
Если бы я пришёл немного раньше, я встретил бы его.
Выделенные в предложениях слова – формы прошедшего времени желательного наклонения.
Окончания прошедшего времени совпадают с окончаниями прошедшего времени вспомогательного глагола
գրեի
գրեիր
գրեր
գրեինք
գրեիք
գրեին
կարդայի
կարդայիր
կարդար
կարդայինք
կարդայիք
կարդային
Формы прошедшего времени желательного наклонения употребляются в следующих случаях
Совершение действия является желательным для говорящего, но оно либо не совершилось, либо говорящий считает его совершение невозможным. Эти формы в указанном значении часто употребляются со словами
երանի, երանի թեхоть бы
միայն թեлишь бы, только бы
Երանի՛ ամեն ինչ ճիշտ լիներ։
Хоть бы все было правдой!
Երանի՛ թե այդպես լիներ։
Хоть бы было так!
Միայն թե հասցնեինք, միայն թե չուշանայինք։
Только бы успеть, только бы не опоздать.
В придаточных предложениях условия и цели. В этом употреблении ему соответствуют формы сослагательного наклонения
Եթե տեսնեի նրան, կասեի այդ մասին։
Если бы я увидел его, сказал бы об этом.
Եթե ժամանակ գտնեիր և գայիր, մենք կգնայինք թատրոն։
Если бы ты нашёл время и пришёл, мы бы пошли в театр
Прочитайте отрывок из стихотворения В. Терьяна, обращая внимание на употребление форм прошедшего времени желательного наклонения
Լինեի չոբան սարերում հեռու,
Գայիր, անցնեիր վրանիս մոտով,
Իրար նայեինք անուշ կարոտով,
Քնքուշ ժպտայինք հանկարծ իրարու։
Գնայիր աղբյուրն ու ետ դառնայիր,
Был бы я пастухом далеко в горах,
Ты пришла бы и прошла мимо моего шатра,
Посмотрели бы мы друг на друга со сладостной тоской,
Нежно улыбнулись бы вдруг друг другу.
Ты пошла бы к роднику и вернулась назад,
Թեթև, որպես վիթ, ելնեիր ձորից
Մի ջուր տայիր ինձ քո լի սափորից,
Ու վրանիս մոտ հանգստանայիր։
Ու երբ գնայիր – գիշերս անքուն
Դառնար գալիքի մի թովիչ խոստում,
Ու վառվեր հոգիս պարզ ու իմաստուն
Իմ վրանի տակ, սարերի գրկում։
Легко, как газель, поднялась бы из ущелья,
Дала бы мне воды из твоего полного кувшина
И отдохнула бы у моего шатра.
И когда ушла бы ты, моя бессонная ночь
Стала бы пленительным обещанием грядущего,
И сгорела бы душа чистая и мудрая
Под моим шатром, в объятиях гор.
перевод подстрочный
Формы 3 л. желательного наклонения нередко употребляются с модальным словом թո՛ղпусть
Թո՛ղ լինի միշտ արևը։
Пусть всегда будет солнце!
Թո՛ղ ներս մտնեն։
Пусть войдут.
Թո՛ղ այսօր չգա։
Пусть сегодня (он) не приходит.
Թո՛ղ ասեն։
Пусть скажут.
Թո՛ղ այդ մասին վաղուց մտածեր։
Об этом надо было давно подумать.
Отрицательные формы желательного наклонения образуются путем присоединения частицы չ-
գրեմ – չգրեմ
կարդայիր– չկարդայիր
Обратите внимание – отрицательные формы 2 л. будущего времени желательного наклонения могут выражать повеление и быть синонимичными отрицательным формам повелительного наклонения
չգնա՛ք = մի՛ գնացեք
չուտե՛ք = մի՛ կերեք
չքնե՛ս = մի՛ քնիր
Прочитайте предложения, обращая внимание на употребление форм желательного наклонения
Չգիտեմ ինչ անեմ, գնա՞մ թե չգնամ այնտեղ։
Не знаю, что мне делать – пойти или не пойти туда.
Գնաց, որ տոմս առնի։
Он пошёл за билетами (покупать билеты).
Ասա նրան, թող չանհանգստանա։
Скажи ему, пусть не беспокоится.
Շատ էի ուզում, որ տղաս սովորեր Երևանի պետական համալսարանում։
Я очень хотел, чтобы мой сын учился в Ереванском государственном университете.
Այդ մասին նրան ոչինչ չասե՛ս։
Об этом ему ничего не говори!
Ինձ հետ այդպես չխոսե՛ք։
Со мной так не говорите!
Հենց որ տեղ հասնեմ, կհեռագրեմ։
Как только доеду, дам телеграмму.
Թող այդ մասին ոչ ոք չիմանա։
Пусть об этом никто не узнает.
Ես կգնամ միայն այն դեպքում, եթե հեռագիր ստանամ։
Я поеду только в том случае, если получу телеграмму.
ձեռքիս հետпопутно, между делом
Եթե ժամանակ գտնեմ, ձեռքիս հետ այդ գործն էլ կկատարեմ։
Если найду время, то между делом выполню и эту работу.
Իտալացի աշխարհահռչակ նկարիչ Ռաֆայելը մի անգամ հյուրընկալվում էր հյուրանոցներից մեկում։ Նկարիչը շատ շռայլ մարդ էր։ Շուտով նրա գրպանում դրամ չմնաց։ Մի առավոտ հյուրանոցի տերը ներկայացավ Ռաֆայելին և խնդրեց վճարել հյուրանոցի վարձը։ Ռաֆայելը հյուրանոցի տիրոջը հայտնեց, որ այդ երեկոյան ինքը մեկնում է։
– Ինչպե՞ս, – բացականչեց հյուրանոցի տերը, – իսկ հյուրանոցի վա՞րձը։
– Դուք այն կստանաք, – պատասխանեց նկարիչը։
Նույն երեկոյան, երբ հյուրանոցի տերն այցելեց Ռաֆայելին, վերջինս պատրաստվում էր հրաժեշտ տալու։
– Ահա ձեր փողը, – ասաց Ռաֆայելը` մատնացույց անելով սեղանի կենտրոնում կիտված ոսկե և արծաթե դրամները։
Երբ Ռաֆայելը հեռացավ, հյուրանոցի տերը մոտեցավ սեղանին և ցանկացավ դրամները վերցնել։ Բայց, ո՜վ զարմանք, դրամները նկարված էին։
Նկարների վաճառքից գոյացած գումարը մի քանի անգամ գերազանցեց Ռաֆայելի պարտքը։
Знаменитый итальянский художник Рафаэль как-то гостил в одной из гостиниц. Художник был очень расточительным человеком и вскоре оказался без денег (в кармане). Однажды утром хозяин гостиницы явился к Рафаэлю и попросил уплатить за гостиницу. Рафаэль объявил хозяину гостиницы, что этим вечером он уезжает.
– Как, – воскликнул хозяин гостиницы, – а плата за гостиницу?
– Вы ее получите, – ответил художник.
В тот же вечер, когда хозяин гостиницы пришёл к Рафаэлю, тот готовился к отъезду.
– Вот ваши деньги, – сказал Рафаэль, указывая на кучу золотых и серебряных монет на столе.
Когда Рафаэль ушел, владелец гостиницы подошёл к столу, чтобы взять деньги… Но что за диво! – деньги оказались нарисованными.
Сумма, вырученная от продажи картины, в несколько раз превысила долг Рафаэля.
Մի անգամ, մի օր устойчивые словосочетания – "однажды", "как-то".
-ե суффикс, образующий от существительных имя прилагательное, указывающее на материал, из которого изготовлены предметы
արծաթեɑɾʦɑˈtʰɛсеребряный
ոսկեvɔsˈkɛзолотой
В разговорной речи в этом значении употребляется также форма исходного падежа существительного
ոսկուց = ոսկե = ոսկյա
-ք суффикс, образующий существительные (в большинстве случаев) от глагольных основ
զարմանալzɑɾmɑˈnɑlудивляться
զարմանքzɑɾˈmɑnkʰудивление
վաճառելvɑʧɑˈrɛlпродавать
վաճառքvɑˈʧɑrkʰпродажа
Обратите внимание на сочетание մատնացույց անելով'указывая'.
Это устойчивое сочетание – сложное слово.
Глагол անել'делать, сделать' входит в состав многих устойчивых сочетаний
աչքով անելподмигнуть
ձեռքով անելделать знак рукой, позвать, поманить
գլխով անելкивать, кивнуть
գործ անելработать
սիրտ անելосмелиться, отважиться
Երևանից դեպի հարավ-արևելք, Գեղամա լեռներում, Ազատ գետի բարձրադիր աջ ափին փռված է այգիների մեջ թաղված Գառնի գյուղը։ Այնտեղ, որտեղ գյուղի սարահարթը սուր եռանկյունով մոտենում է Ազատ գետի գեղատեսիլ կիրճի գլխապտույտ զառիթափին, գտնվում են մեր թվարկությունից առաջ III դարում կառուցված Գառնի ամրոցի ավերակները և I դարի հռչակավոր Գառնիի հեթանոսական տաճարը` մեր երկրի միակ անտիկ տաճարը։ Գառնին եղել է հայ թագավորների ամառային նստավայրը։ Գառնի ամրոցը եզակի պատմական հուշարձանների մի համալիր է, որի գիտական և գեղարվեստական արժանիքները իրենց նշանակությամբ դուրս են եկել ազգային մշակույթի սահմաններից և համընդհանուր ճանաչում են գտել։
Համալիրի ամենանշանավոր կառույցը, իհարկե․ հեթանոսական տաճարն է, որը քանդվել է 1679 թ․ երկրաշարժից։ Նրա ավերակները պեղվել են 1909-1929 թվականներին։ 1970 թվին սկսվեցին տաճարի վերականգման աշխատանքները, և 1976 թվից այն կանգնած է իր նախկին վեհությամբ։
Համալիրի պեղումներով հայտնագործված կառույցներից հետաքրքրություն են ներկայացնում նաև մեծ պալատի մնացորդները և նրանցից մի քիչ հեռու գտնվող պալատական բաղնիքը։ Նախաբաղնիքի հատակը մի հսկայական խճանկար է, որը ներկայացնում է ծովը իր բոլոր բնակիչներով և աստվածներով։
Գառնիի խճանկարը նախաքրիստոնեական Հայաստանի գեղանկարչության միակ հուշարձանն է։
К юго-востоку от Еревана в Гегамских горах на высоком правобережье реки Азат раскинулось утопающее в садах село Гарни. Там, где плато острым треугольником подходит к живописным головокружительным обрывам ущелья реки Азат, находятся развалины Гарнийской крепости III в. до н. э. и знаменитый языческий храм I в., единственный в нашей стране античный храм. Гарни был летней резиденцией армянских царей. Крепость Гарни – это комплекс уникальных исторических памятников, научные и художественные достоинства которых по своему значению вышли за пределы национальной культуры и нашли всеобщее признание.
Самое значительное сооружение комплекса – безусловно, языческий храм, который в 1679 г. был разрушен землетрясением. Руины храма были раскопаны в 1909-1929 гг. В 1970 г. начались работы по его восстановлению, и с 1976 г. храм стоит в своём былом величии.
Из других построек комплекса, обнаруженных во время раскопок, интерес представляют также остатки большого дворца и расположенная недалеко от него дворцовая баня. Пол предбанника представлял собой огромную мозаику, изображающую море со всеми его обитателями и богами.
Гарнийская мозаика – единственный памятник живописи дохристианской Армении.
Приложение в предложении отделяется от поясняемого слова знаком " ` " (բութ) и согласуется с ним в падеже, числе и лице
Գառնին գտնվում է Երևանից` Հայաստանի մայրաքաղաքից, մոտ 30 կմ հարավարևելք։
Гарни находится примерно в 30 км. юго-восточнее Еревана, столицы Армении.
Ես` Հայկ Արամյանս, ծնվել եմ 1943 թ․
Я, Гайк Арамян, родился в 1943 г.
Դու` Հայկ Արամյանդ…
Ты, Гайк Арамян, …
– Անահի՛տ, դռան զանգը տալիս են, տես ո՞վ է։
– Анаит, в дверь звонят, посмотри, кто пришёл.
– Հիմա։
– Сейчас.
– Օ՜, բարև՛, Սուրե՛ն, Մարինե՛, ներս եկեք (համեցեք), ինչպե՞ս է, հիշել եք մեզ։
– О, здравствуйте, Сурен, Марине, заходите (пожалуйста), как это вы нас вспомнили?
– Վաղուց ձեզ չէինք տեսել, շատ էինք կարոտել, այսօր էլ երեկոյան համեմատաբար ազատ էինք, Մարինեի հետ որոշեցինք գալ ձեզ տեսության։
– Давно вас не видели, очень соскучились по вас, а сегодня у нас вечер сравнительно свободный, вот мы с Марине и решили навестить вас.
– Մայրի՛կ, տե՛ս ովքեր են եկել։
– Мама, посмотри, кто пришёл!
– Մենք էլ հենց ձեր մասին էինքխ ոսում, ասում էինք շատ երկար (ժամանակ) մեզ մոտ չեն երևացել։
– А мы как раз о вас говорили и сказали, что вы очень давно у нас не были (букв. не появлялись).
– Հանվեցե՛ք, խնդրեմ, վերարկուները և գլխարկները կարող եք կախել կախիչի վրա։ Ի՜նչ թարմ տեսք ունեք, կարծես հանգստից նոր եկած լինեք։
– Раздевайтесь, пожалуйста, пальто и шляпы можете повесить на вешалку. Как вы хорошо выглядите, как будто только что вернулись с отдыха.
– Ճիշտ է, մենք հանգստանում էինք Ծաղկաձորում1, նոր ենք վերադարձել։
– Ты права, мы отдыхали в Цахкадзоре, недавно вернулись.
– Անմիջապես երևում է․ Ինչո՞ւ ենք միջանցքում կանգնել, ներս մտնենք։ Նստեցե՛ք, խնդրեմ։
– Это сразу видно. Почему мы стоим в прихожей, зайдёмте в комнату. Садитесь пожалуйста.
– Մարինե՛ ջան, ի՜նչ լավացել ես, ասես քսան տարեկան լինես, չէս էլ ասի, որ երկու մեծ տղա ունես։
– Марине джан, как ты похорошела, будто тебе двадцать лет, и не скажешь, что у тебя два взрослых сына.
– Անահիտ, ինչո՞վ հյուրասիրենք մեր թանկագին հյուրերին։ Սառնարանում կարծեմ խորտիկներ ունենք, ընթրիքի սեղան գցիր, միասին ընթրենք։
– Анаит, чем будем угощать наших дорогих гостей? Кажется, у нас в холодильнике есть закуска, накрой (на) стол, поужинаем вместе.
– Դե՛ պատմեք, տեսնենք ինչպես եք։
– Ну, расскажите (посмотрим), как вы поживаете.
կարծեմ, կարծես, ասես – формы желательного наклонения глаголов կարծել, ասել, которые употреблены как модальные слова и соответствуют русским – 'как будто, будто, точно, кажется, по-моему'.
В этом значении они употребляются очень часто
Նա կարծեմ այսօր է գալու։
Он, кажется, сегодня приедет.
Կարծեմ արդեն գնալու ժամանակն է։
По-моему (кажется), уже пора уходить.
Նա կարծես աշխատում էր մտաբերել մի բան։
Он как будто старался вспомнить что-то.
Կարծես դուռը ծեծում են։
Кажется, в дверь стучатся.
Նրա գլխին կարծես սառը ջուր լցրեցին։
Его точно окатили холодной водой.
Այդ բոլորը կարծես երազ լիներ։
Как будто все это было сном.
Այնքան ուրախացա, ասես աշխարհն ինձ տվեցին։
Я так обрадовался, будто весь мир мне подарили.
Они могут употребляться также с союзом թե
Կարծես թե գործերը լավ են։
Кажется, дела идут хорошо.
Նա այնպես նայեց, ասես թե ուզում էր ինչ-որ բան հասկացնել։
Он так посмотрел, будто хотел дать понять что-то.
Форма ասես часто употребляется с вопросительными-относительными местоимениями, выражая удивление, утверждение
ինչ ասես, ինչեր ասես
что только, чего только
Ինչ ասես, որ չկար այնտեղ։
Чего только там не было.
Ինչ ասես կար այնտեղ։
Все, что хочешь, там было.
Ինչեր ասես, որ չեմ տեսել իմ կյանքում։
Чего только я не видел в своей жизни!
Ինչեր ասես տեսել եմ իմ կյանքում։
Я все видел в своей жизни.
Ով ասեսкто только
Ո՜վ ասես, որ չէր եկել։
Кто только не пришёл!
Ո՜վ ասես եկել էր։
Ու՜մ ասես, որ չի պատմել այդ մասին։
Кому только он не рассказывал об этом!
Ում ասես պատմել է այդ մասին։
Он всем рассказал об этом.
Որքան ասեսсколько хочешь
Նա որքան ասես կարող է աշխատել և չհոգնել։
Он сколько хочешь может работать и не уставать.
Обратите внимание, что сочетание ով ասես, ինչ ասես в одном и том же значении могут употребляться как с утвердительной формой глагола-сказуемого, так и с отрицательной, причём с отрицательной формой сказуемого они соединяются посредством союза որ'что'.
տեսնենք форма желательного наклонения глагола տեսնել'видеть', которая часто употребляется как модальное слово и соответствует русским – "интересно", "посмотрим", "посмотрю". В этом значении употребляются также формы տեսնեմ, տեսնես
Տեսնես վաղը ինչ (ինչպիսի) եղանակ կլինի։
Интересно, какая завтра будет погода.
Տեսնեմ (տեսնենք) առանց ինձ ինչ ես անելու։
Посмотрю (посмотрим), что ты будешь делать без меня.
В выражении ջան широко распространённая форма ласкового, интимного обращения, употребляется только с именами собственными и существительными, обозначающими лицо
Աշոտ ջան
տղա ջան
մորաքույր ջան
սեղան գցել устойчивое глагольное сочетание, соответствует 'накрыть на стол'. В этом же значении употребляются также սեղան պատրաստել, սեղան սարքել
սեղանը հավաքելубрать со стола
Հյուրերի գնալուց հետո մենք արագ հավաքեցինք սեղանը։
После ухода гостей мы быстро убрали со стола.
սեղան բաց անելнакрыть стол
Հյուրերի համար մենք լավ սեղան բաց արինք։
Мы хорошо угостили гостей (букв. для гостей мы накрыли хороший стол).
սեղան նստելсесть за стол
Երբ հյուրերը եկան, ամեն ինչ արդեն պատրաստ էր, և մենք սեղան նստեցինք։
К приходу гостей все было уже готово, и мы сели за стол.
Запомните несколько именных сочетаний со словом սեղան
սեղանի աղстоловая соль
սեղանի գինիстоловое вино
սեղանի թենիսнастольный теннис
հասցեների սեղանадресный стол
աշակերտական սեղանпарта
Заучите наименования некоторых предметов домашнего обихода
սպասքspɑskʰсервиз
ճաշի սպասքстоловый сервиз
թեյի սպասքчайный сервиз
սուրճի սպասքкофейный сервиз
ափսեɑpʰˈsɛтарелка
ճաշի (խոր) ափսեглубокая тарелка
խորտիկի (ծանծաղ) ափսեзакусочная тарелка
բաժակbɑˈʒɑkстакан, бокал
թեյի բաժակчайный стакан
հյութի բաժակстакан для сока
գդալɡəˈtʰɑlложка
ճաշի գդալстоловая ложка
թեյի գդալчайная ложка
դանակdɑˈnɑkнож
պատառաքաղpɑtɑrɑˈkʰɑʁвилка
անձեռոցիկɑnʣɛrɔˈʦʰikсалфетка
սփռոցsəpʰˈrɔʦʰскатерть
սառնարանsɑrnɑˈɾɑnхолодильник
գազօջախɡɑzɔˈʤɑχгазовая плита
թեյամանtʰɛjɑˈmɑnчайник
կաթսաkɑtʰˈsɑкастрюля
թավաtʰɑˈvɑсковородка
թասtʰɑsчаша; таз; миска
ամանɑˈmɑnпосуда
ամանեղենɑmɑnɛˈʁɛnпосуда (собир.)
գույնի թեյամանчайник для заварки
Ժլատին հարցրին․
– Ինչո՞ւ ես մենակ հաց ուտում։
Ժլատը շատ զարմացավ։
– Ո՞վ, ե՞ս, – ասաց։ – Յա՛, ոնց թե մենակ եմ ուտում, բա էս ճանճերին չե՞ք տեսնում։
Скупого спросили:
– Почему ты ешь один?
Скупой удивился.
– Кто, я? – сказал он. – Ну как это один ем, а этих мух не видите?
26–05–2020