≡

Урок 12-1

Изъ­яви­тель­ное На­кло­не­ние Гла­го­ла

В изъ­яви­тель­ном на­кло­не­нии гла­го­ла де­вять вре­мён, во­семь из ко­то­рых име­ют ана­ли­ти­че­скую фор­му, а од­но син­те­ти­че­скую.

Син­те­ти­че­ской яв­ля­ет­ся толь­ко фор­ма про­шед­ше­го со­вер­шён­но­го вре­ме­ни.

В ана­ли­ти­че­ских фор­мах вспо­мо­га­тель­ный гла­гол ста­вит­ся по­сле при­ча­стий, но мо­жет ме­нять своё обыч­ное ме­сто и пе­ре­дви­гать­ся толь­ко впе­рёд, ес­ли го­во­ря­щий хо­чет ло­ги­че­ски вы­де­лить ка­кое-ли­бо сло­во.

То­гда вспо­мо­га­тель­ный гла­гол ста­вит­ся по­сле ло­ги­че­ски вы­де­ля­е­мо­го сло­ва, а в во­про­си­тель­ных пред­ло­же­ни­ях по­сле во­про­си­тель­но­го сло­ва.

С боль­шин­ством ана­ли­ти­че­ских вре­мен­ных форм вы уже зна­ко­мы. Для за­креп­ле­ния ва­ших зна­ний по­вто­рим фор­мы этих вре­мён, об­ра­щая вни­ма­ние на их упо­треб­ле­ние. (По­дроб­но рас­смот­ре­но в этом уро­ке толь­ко 6 ана­ли­ти­че­ских вре­мён.)

Ви­ды при­ча­стий

Несо­вер­шён­ное При­ча­стие

Об­ра­зу­ет­ся с по­мо­щью -ում, ко­то­рое ста­вит­ся вме­сто -ել, -ալ ин­фи­ни­ти­ва.

В со­че­та­нии с вспо­мо­га­тель­ным гла­го­лом об­ра­зу­ет

На­сто­я­щее Вре­мя

На­сто­я­щее вре­мя – опи­сы­ва­ет со­бы­тия и дей­ствия в мо­мент ре­чи

Ես աշխա­տում եմ ինստի­տուտում։

Я ра­бо­таю в ин­сти­ту­те.

Նա հա­մալսա­րան է գնում։

Он идет в уни­вер­си­тет.

Про­шед­шее Несо­вер­шён­ное Вре­мя

Про­шед­шее несо­вер­шён­ное вре­мя – опи­сы­ва­ет со­бы­тия и дей­ствия до мо­мен­та ре­чи или до мо­мен­та, опи­сы­ва­е­мо­го в ре­чи

Ես ապրում էի Լե­նի­նա­կա­նում։

Я жил в Ле­нин­гра­де.

Մենք հանգստա­նում էինք ծո­վա­փում։

Мы от­ды­ха­ли на пля­же.

При­ча­стие По­сле­ду­ю­ще­го Дей­ствия

При­ча­стие по­сле­ду­ю­ще­го дей­ствия об­ра­зу­ет­ся при­со­еди­не­ни­ем -ու к ин­фи­ни­ти­ву.

В со­че­та­нии с вспо­мо­га­тель­ным гла­го­лом об­ра­зу­ет

Бу­ду­щее Вре­мя

Бу­ду­щее вре­мя – опи­сы­ва­ет со­бы­тия и дей­ствия по­сле мо­мен­та ре­чи

Նա գա­լու է։

Он при­дет.

Бу­ду­щее в Про­шед­шем

Бу­ду­щее в про­шед­шем – опи­сы­ва­ет со­бы­тия и дей­ствия, ко­то­рые долж­ны бы­ли со­вер­шить­ся в бу­ду­щем по от­но­ше­нию к ка­ко­му-то мо­мен­ту в про­шлом до мо­мен­та ре­чи, но ко­то­рое ли­бо не со­вер­ши­лось, ли­бо или о его свер­ше­нии неиз­вест­но

Նա գա­լու էր։

Он дол­жен был прий­ти (но не при­шёл или неиз­вест­но, при­шёл ли).

В рус­ском язы­ке это­му вре­ме­ни со­от­вет­ству­ет со­че­та­ние "дол­жен был" с ин­фи­ни­ти­вом

Ես գնա­լու էի Մոսկվա, բայց հի­վանդա­ցա և չգնա­ցի։

Я дол­жен был по­ехать в Моск­ву, но за­бо­лел и не по­ехал.

Ես արդեն տա­նից դուրս էի գա­լու, բայց անձրև սկսվեց և չկա­րո­ղա­ցա դուրս գալ։

Я уже дол­жен был вый­ти из до­му, но по­шёл дождь, и я не смог вый­ти.

Ես որքան գի­տեմ այդ աշխա­տանքը կա­տա­րե­լու էին Ա­րա­մը և Սուրե­նը։

На­сколь­ко мне из­вест­но, эту ра­бо­ту долж­ны бы­ли вы­пол­нить Арам и Су­рен.

Упраж­не­ния

Про­чи­тай­те

Այդ մի­ջո­ցառմա­նը մասնակցե­լու են բո­լոր ուսա­նողնե­րը։

Այստեղ կա­ռուցվե­լու է բազմա­հարկ բնա­կե­լի (жилой) շենք։

Ինստի­տուտն ա­վարտե­լուց հե­տո աշխա­տե­լու եմ դպրո­ցում։

Շուտով գա­լու է ա­մա­ռը և սկսվե­լու են ա­մա­րա­յին արձա­կուրդնե­րը։

Ե­րեկ ես այցե­լե­լու էի հի­վանդ ընկե­րոջս, բայց չկա­րո­ղա­ցա։

Այսօր նա զանգա­հա­րե­լու էր ինձ, չգի­տեմ ինչու չզանգա­հա­րեց։

Աննան ե­րեկ գա­լու էր, չգի­տեմ ինչու չե­կավ։

При­ча­стие Дав­но­про­шед­ше­го Дей­ствия

Эта фор­ма не име­ет са­мо­сто­я­тель­но­го упо­треб­ле­ния, она вхо­дит толь­ко в со­став ана­ли­ти­че­ских вре­мен­ных форм.

При­ча­стие дав­но­про­шед­ше­го дей­ствия окан­чи­ва­ет­ся на -ել, -ա­ցել / -ե­ցել.

У гла­го­лов на -ել оно сов­па­да­ет с ин­фи­ни­ти­вом, но суф­фик­сы -ն-, -չ- вы­па­да­ют

գրելɡəˈɾɛlпи­сать

ձգտելʣəkʰˈtɛlстре­мить­ся

անվա­նելɑnvɑˈnɛlна­зы­вать

փախչել – փա­խել

թողնել – թո­ղել

մեռնել – մե­ռել

մտնել – մտել

տեսնել – տե­սել

У гла­го­лов на -ալ окон­ча­ния -ալ, -ա­նալ, -ե­նալ за­ме­ня­ют­ся -ա­ցել, -ա­ցել, -ե­ցել

կարդալ – կարդա­ցել

խա­ղալ – խա­ղա­ցել

հիա­նալ – հիա­ցել

ի­մա­նալ – ի­մա­ցել

մո­տե­նալ – մո­տե­ցել

ունե­նալ – ունե­ցել

ուրա­խա­նալ – ուրա­խա­ցել

բարձրա­նալ – բարձրա­ցել

Ка­у­за­тив­ные

нет при­ме­ра

В со­че­та­нии с вспо­мо­га­тель­ным гла­го­лом об­ра­зу­ет

Пер­фект

Пер­фект – по­ка­зы­ва­ет, что дей­ствие со­вер­ши­лось в про­шлом до мо­мен­та ре­чи и его ре­зуль­тат или след­ствие со­хра­ня­ет­ся к мо­мен­ту ре­чи

Ես նա­մակն արդեն ուղարկել եմ։

Я уже от­пра­вил пись­мо.

«Ա­նուշ» պոե­մը գրել է Թումանյա­նը։

По­э­му "Ануш" на­пи­сал Ту­ма­нян.

Նա գնա­ցել է Ռուսաստան աշխա­տե­լու։

Он уехал в Рос­сию ра­бо­тать.

В опи­са­нии ис­то­ри­че­ских со­бы­тий и био­гра­фий обыч­но упо­треб­ля­ет­ся пер­фект

Հոկտեմբերյան մեծ հե­ղա­փո­խությունը տե­ղի է ունե­ցել 1917 թվին։

Ве­ли­кая Ок­тябрь­ская ре­во­лю­ция про­изо­шла в 1917 г.

Հայկա­կան այբուբե­նը ստեղծվել է հինգե­րորդ դա­րում Մեսրոպ Մաշտո­ցի կողմից։

Ар­мян­ский ал­фа­вит со­здан Ме­сро­пом Ма­што­цем в пя­том ве­ке.

Նա ծնվել է 1935 թվին, սո­վո­րել է Երև­ա­նի պե­տա­կան հա­մալսա­րա­նում, աշխա­տել է որպես ֆի­զի­կոս, կուսակցության շարքերն է ընդունվել 1963 թ․։

Он ро­дил­ся в 1935 г., учил­ся в Ере­ван­ском го­су­дар­ствен­ном уни­вер­си­те­те, ра­бо­тал фи­зи­ком. Всту­пил в ря­ды КПСС в 1963 го­ду.

Дав­но­про­шед­шее Вре­мя

Дав­но­про­шед­шее вре­мя – по­ка­зы­ва­ет, что дей­ствие со­вер­ши­лось до ка­ко­го-то мо­мен­та в про­шлом

Երբ նա ե­կավ, ես արդեն աշխա­տանքն ա­վարտել էի։

К его при­хо­ду я уже за­кон­чил ра­бо­ту (ко­гда он при­шёл, я уже за­кон­чил ра­бо­ту).

Ես այդ մա­սին վա­ղուց էի լսել։

Я дав­но слы­шал об этом.

Նա պատմեց, թե ինչպի­սի հա­ջո­ղությամբ էին անցել Մեծ թատրո­նի հյուրա­խա­ղե­րը։

Он рас­ска­зал о том, с ка­ким успе­хом про­шли га­стро­ли Боль­шо­го те­ат­ра.

– Ինչո՞ւ ուշա­ցար։

– По­че­му ты опоз­дал?

– Ժա­մա­ցույցս կանգնել էր, և ես ճիշտ ժա­մը չգի­տեի։

– Ча­сы оста­но­ви­лись, и я не знал точ­но­го вре­ме­ни.

Упраж­не­ния

Про­чи­тай­те пред­ло­же­ния, об­ра­щая вни­ма­ние на упо­треб­ле­ние вре­мён пер­фект и дав­но­про­шед­шее

Ձյուն էր ե­կել և ա­ռա­տությամբ նստել տնե­րի կտուրնե­րին, ճա­նա­պարհնե­րին, ծածկել էր մայթե­րը, քա­ղա­քում սև տեղ չէր մնա­ցել։

Գե­տա­կի վրա թեքվել է ուռին ու նա­յում է նա հո­սող ջրե­րին։

Ես ա­վարտել եմ բժշկա­կան ինստի­տուտը։

Ա­սում են նա ե­րի­տա­սարդ ժա­մա­նակ շատ գե­ղե­ցիկ է ե­ղել։

Երև­ա­նը մե­ծա­ցել է, գե­ղեցկա­ցել։ Կա­ռուցվել են շատ բազմա­հարկ բնա­կե­լի շենքեր, դպրոցներ, մշա­կութա­յին կենտրոններ։

Նա պատմեց իր ուղև­ո­րության մա­սին։ Ե­ղել էր Լե­նինգրա­դում, այցե­լել էր Էրմի­տա­ժը, ռուսա­կան թանգա­րա­նը։ Այնտեղ հանդի­պել էր իր մանկության ընկե­րո­ջը։

Նա ե­րեկ գնա­ցել էր թատրոն։

Մեր տուրիստա­կան երթուղու մա­սին մեզ վա­ղուց են ա­սել։

Կյանքում ես շատ լավ ու վատ ընկեր եմ տե­սել։

Այդ օ­րից շատ տա­րի­ներ են անցել, բայց ես ո­չինչ չեմ մո­ռա­ցել։

Ե­րե­խան արդեն կե­րել էր իր ճա­շը։

Непра­виль­ные Гла­го­лы

Спря­же­ние непра­виль­ных гла­го­лов գալ, լի­նել, ուտել во вре­ме­нах пер­фект и дав­но­про­шед­шее.

գալ

ե­կել եմ – ե­կել էի

ե­կել ես – ե­կել էիր

ե­կել է – ե­կել էր

ե­կել ենք – ե­կել էինք

ե­կել եք – ե­կել էիք

լի­նել

ե­ղել եմ – ե­ղել էի

ե­ղել ես – ե­ղել էիր

ե­ղել է – ե­ղել էր

ե­ղել ենք – ե­ղել էինք

ե­ղել եք – ե­ղել էիք

ե­ղել են – ե­ղել էին

ուտել

կե­րել եմ – կե­րել էի

կե­րել ես – կե­րել էիր

կե­րել է – կե­րել էր

կե­րել ենք – կե­րել էինք

կե­րել եք – կե­րել էիք

կե­րել են – կե­րել էին

Упраж­не­ния

Про­чи­тай­те

Նրա ե­կած օ­րը անձրև էր գա­լիս։

В день его при­ез­да шёл дождь.

Նա իր ե­ղած-չե­ղա­ծը հա­վա­քեց ու գնաց։

Он со­брал все, что у него бы­ло, и уехал.

Կե­րածդ ի՞նչ է։

Что ты ешь?

Ե­կող տա­րի ամռա­նը գնա­լու եմ ծո­վափ։

На бу­ду­щий год ле­том по­еду на мо­ре.

25–05–2020