Отрицательные формы глаголов образуются при помощи отрицательной частицы չ-, которая в аналитических временных формах присоединяется к вспомогательному глаголу.
Отрицательный вспомогательный глагол ставится перед причастием
գրում եմ – չեմ գրում
գրելու եմ – չեմ գրելու
գրել եմ – չեմ գրել
Исключение составляет результативное прошедшее время, в котором отрицательный вспомогательный глагол не переставляется вперёд, поскольку он передает состояние, а не действие
նստած եմ – նստած չեմ
В 3 л. ед. ч. չէ переходит в չի во всех аналитических формах
գրում է – չի գրում
գրելու է – չի գրելու
գրել է – չի գրել
В результативном прошедшем времени возможны обе формы.
Изъявительное наклонение имеет девять времён, которые передают значения трёх основных времён
▰ Перфект
գրել են – չեմ գրել
կարդացել եմ – չէի կարդացել
▰ Давнопрошедшее
գրել էի – չէի գրել
կարդացել էի – չէի կարդացել
▰ Настоящее время
գրում եմ – չեմ գրում
կարդում եմ – չեմ կարդում
▰ Прошедшее несовершённое время
գրում էի – չէի գրում
կարդում էի – չէի կարդում
▰ Будущее время
գրելու եմ – չեմ գրելու
կարդալու եմ – չեմ կարդալու
▰ Будущее в прошедшем
գրելու էի – չէի գրելու
կարդալու էի – չէի կարդալու
▰ Результативное настоящее время
նստած եմ – նստած եմ
▰ Результативное прошедшее время
նստած էի – նստած չէի
Прошедшее совершённое время
գրեցի – չգրեցի
կարդացի – չկարդացի
Կարելի է մեր շենքում ապրել և ռադիո, մագնիտոֆոն, հեռուստացույց չունենալ, եթե, իհարկե, հարևաններն ունեն։ Այստեղ պատերը բարակ-բարակ են, իսկ մարդիկ սիրում են ամենաբարձր ձայները։ Անցած կիրակի ես մեր տանը պառկած` ներքևի հարևանի հեռուստացույցով ֆուտբոլ էի «նայում»։ Լսելով հաղորդավարի ձայնը, ես ստադիոնում կատարվող ամեն ինչ շատ լավ պատկերացրի-տեսա։ Մյուս օրը գործարանում ահագին վիճաբանություն եղավ։ Ես պնդում էի, որ այդ Ղազախովը տասնմեկ մետրանոցը սխալ է նշանակել։ Մի քանիսը թե` չէ։ Վերջում ես ճիշտ դուրս եկա․ թերթը գրեց, որ մեր տուգանայինում ոչ մի կոպտություն էլ չի եղել։
– Երեխաներ, ո՞վ է ուզում ինձ հետ շուկա գնալ։
– Ե՛ս, – անկողնուց վեր թռչելով, ասում է Գագիկը։
– Ե՛ս էլ, – նրան հետևելով, բղավում է Մարոն։
– Դե, շուտ հագնվե՛ք։
Երևանի շուկան ամռանը, այն էլ կիրակի օրով, դրախտի է նման։ Ի՜նչ գույներ, ի՜նչ հոտեր են շրջապատում քեզ։ Սիրտդ կանգնում է նարնջագույն դեղձերի, կարմիր, խնկագույն, սևուլիկ խաղողների մեղրի պես քաղցր ծիրանների ու սալորների վրա։ Մեղուները տաք ու քաղցր բզզում են։ Քուրդը պանիր է ծախում։ Քիչ այն կողմ լավաշներ են բուրում։Հապա կանաչեղենի տեսակները։ Կարմիր-կարմիր պոմիդորներ, բադրիջան ու լոբի, բողկ, վարունգ ու բամիա, որ կողմ շուռ ես գալիս` լիություն է, արև ու մարդիկ, անհամար, խայտաբղետ մարդիկ, ձայներ, աղմուկ-աղաղակ։
Նորայր Ադալյան
Մեր բնակարանը բաղկացած է երեք սենյակից, խոհանոցից, լողասենյակից, նախասենյակից և երկու պատշգամբից։ Հյուրասենյակը մեծ է և լուսավոր․ ունի երկու պատուհան, որոնց վրա կախված են վարագույրներ։ Հյուրասենյակում դրված են սեղան, աթոռներ, սպասքապահարան։ Հատակին փռված է մեծ հայկական գորգ։ Սենյակը լուսավորվում է ջահով։ Հյուրասենյակում կա հանգստյան անկյուն, որտեղ դրված են բազմոց, բազկաթոռներ, փոքրիկ սեղան ամսագրերի ու լրագրերի համար և հեռուստացույց։ Մենք սիրում ենք երեկոները անցկացնել այդ անկյունում, դիտել հեռուստացույց․ նայել օրվա լրագրերն ու ամսագրերը, կամ պարզապես զրուցել։
Իմ ննջարանը միաժամանակ աշխատասենյակ է։ Այստեղ դրված է բազմոց-մահճակալ, գրասեղան բազկաթոռով, մի պատի երկարությամբ հատակից մինչև առաստաղ գրապահարանն է` լիքը գրքերով։
Ծնողներիս ննջարանում դրված են երկու մահճակալ, զգեստապահարան և զարդասեղան։
Наша квартира состоит из трёх комнат, кухни, ванной, передней и двух балконов. Гостиная большая и светлая с двумя окнами, на которых висят занавеси. В гостиной стоят стол, стулья, сервант. На полу разостлан большой армянский ковёр. Комната освещается люстрой. В гостиной есть уголок отдыха, где находится диван, кресла, журнальный столик и телевизор. Мы любим проводить вечера в этом уголке, смотреть телевизор, просматривать свежие газеты и журналы или просто беседовать.
Моя спальня служит одновременно и рабочим кабинетом. Здесь стоят диван-кровать, письменный стол с креслом, одна стена во всю длину от пола до потолка занята книжным шкафом, полным книг.
В спальне родителей стоят две кровати, платяной шкаф и туалетный столик.
Հայաստանի սիրտը բերքառատ Արարատյան դաշտավայրն է։ Արաքս գետով այն բաժանվում է երկու մասի։ Մեծ մասը` ձախափնյա մասը մտնում է Հայաստանի Հանրապետության մեջ․ աջափնյա մասում է գտնվում Արարատը` իր մեծ ու փոքր գագաթներով։
Արարատյան դաշտում, առասպելական Արարատ և Արագած լեռների արանքում, Երևանից 18 կմ դեպի հարավ, գտնվում է Էջմիածին քաղաքը, որը II–IV դարերում եղել է Հայաստանի մայրաքաղաքը։
Էջմիածինը կարևոր դեր է խաղացել հայ ժողովրդի կյանքում, եղել է նրա հոգևոր կենտրոնը։ Միջին դարերում այստեղ ապրել և ստեղծագործել են Հայաստանի խոշոր գիտնականներ, պատմաբաններ, բանաստեղծներ, նկարիչներ, կոմպոզիտորներ։ Այստեղ է հիմնադրվել Հայաստանի առաջին տպարանը (1771 թ․) և թղթի գործարանը, գործել է Ճեմարանը, որտեղ իրենց կրթությունն են ստացել հայկական գիտության և մշակույթի շատ նշանավոր գործիչներ։ Էջմիածինը հարուստ է պատմական հուշարձաններով։ Այստեղ է գտնվում Էջմիածնի հոյակերտ Մայր Տաճարը` կառուցված 4-րդ դարում․ Հռիփսիմե (VII դ), Գայանե (VII դ), Շողակաթ (VIIդ), տաճարները։ Նշանավոր է Մայր տաճարում տեղավորված թանգարանը, որը տարբեր երկրների ժողովուրդների միջնադարյան կիրառական արվեստի հոյակապ նմուշների հարուստ հավաքածու է։
Այսօր Էջմիածինը բարեկարգ գեղեցիկ քաղաք է։
Плодородная Араратская долина – сердце Армении. Река Аракс делит её на две части, большая – левобережная часть находится в пределах Республики Армения. На правобережье находится Арарат с большой и малой вершинами.
В Араратской долине, между двумя легендарными горными вершинами – Араратом и Арагацем, в 18 км. южнее Еревана, находится город Эчмиадзин, который во II–IV вв. был столицей Армении.
Город Эчмиадзин сыграл важную роль в истории армянского народа, был центром его духовной жизни. В середине века здесь жили и творили крупные армянские учёные, историки, поэты, художники, композиторы. Здесь была основана первая типография (1771 г.) и бумажная фабрика, действовала духовная академия, воспитавшая многих видных деятелей науки и культуры Армении. Эчмиадзин богат историческими памятниками. Здесь находятся величественный Эчмиадзинский кафедральный собор, воздвигнутый в IV в., храмы Рипсимэ (VII в.), Гаянэ (VII в.), Шохакат (XVII в.). Известен музей при кафедральном соборе, в котором хранится богатейшая коллекция замечательных образцов средневекового прикладного искусства народов разных стран.
Сегодня Эчмиадзин – красивый, благоустроенный город.
Ամեն օր առավոտյան և ուշ երեկոյան ավագը մեզ ճաշ էր բերում։ Ճաշ կոչվածը «կաշա» էր, գերազանցապես «մաննի» և սառը։ Ճաշի հետ տալիս էին հաց և երկու գդալ շաքարավազ։ Շաքարավազը խառնում էինք կաշային և ուտում մեծ ախորժակով։ Հացի կեսը պահում էինք երեկոյան ուտելու համար։ Բոլորս կշտանում էինք, բացի երկուսից։ Դրանք մեզանից տարիքով, բարձրահասակ երիտասարդներ էին։ Նրանց համար ստացած սնունդը քիչ էր։ Երկուսն էլ ազգությամբ կաբարդին էին․ նույն գյուղացի և բարեկամներ։
– Ընկեր հրամանատար, սոված ենք մնում, չենք կշտանում։
Ես ամեն անգամ ճաշ բաժանող հերթապահներին թաքուն ասում էի, որ նրանց ամաններում շատ լցնեն։
Каждый день по утрам и поздним вечером старшина приносил нам обед. Обедом называлась "каша", преимущественно манная, и притом холодная. С обедом давали хлеб и две ложки сахарного песка. Сахарный песок мы размешивали с кашей и с аппетитом ели. Половину хлеба оставляли на вечер. Все, кроме двоих из нас, наедались. Эти исполинского роста молодые люди были старше нас. Для них этой еды было мало. Оба по национальности были кабардинцами, друзья и односельчане. Они часто жаловались
– Товарищ командир, мы остаёмся голодными, не наедаемся.
Я каждый раз тайком говорил дежурным, которые раздавали обед, чтобы им наливали побольше.
Прямая речь имеет те же особенности, что и в русском.
Слово օրдень, выполняет функцию обстоятельства только в сочетании с другими словами
անցյալ օրըв прошлый раз (день)
նախանցյալ օրըпозавчера
մինչև օրսпо сей день (до сегодняшнего дня)
մի գեղեցիկ օրв один прекрасный день
այս օրերսна днях
օր օրի վրաс каждым днём
օր առաջкак можно скорее, заранее
մի օր առաջза день до этого
օրը ցերեկովсредь бела дня
օր ծերությանна старости лет
Слово ազգությամբ
ազգությունɑzɡutʰˈjunнациональность
ազգությամբ(твор. п.) – по национальности
Ես ազգությամբ հայ եմ։
Я по национальности армянин.
Նա ազգությամբ ռուս է։
Он по национальности русский.
հացhɑʦʰхлеб
պանիրpɑˈniɾсыр
աղɑʁсоль
աղ ու հացхлеб-соль
կարագkɑˈɾɑkʰмасло
մեղրˈmɛʁəɾмёд
մեղր ու կարագмасло с мёдом
շաքարʃɑˈkʰɑɾсахар
շաքարավազʃɑkʰɑɾɑˈvɑzсахарный песок
երշիկjɛɾˈʃikколбаса
նրբերշիկnəɾpʰɛɾˈʃik сосиска
միսmisмясо
տավարի միսговядина
խոզի միսсвинина
ոչխարի միսбаранина
– Գիտե՞ս, Անահիտ, այսօր ում եմ տեսել։ Աշխատանքից տուն գալիս հանդիպեցի Արմենին իր կնոջ հետ։
– Знаешь, Анаит, кого сегодня я видела? При возвращении с работы домой я встретила Армена с (его) женой.
– Ի՞նչ ես ասում։ Նրանք արդեն վերադարձե՞լ են արձակուրդից։
– Что ты говоришь? Они уже вернулись из отпуска?
– Իհարկե։ Արդեն մեկ շաբաթ է, ինչ վերադարձել են։
– Конечно, уже неделя, как они вернулись.
– Ի՞նչ էին պատմում, ինչպե՞ս են հանգստացել։
– Что они рассказывали, как отдохнули?
– Ասացին, որ լավ են հանգստացել, շատ ման են եկել։
– Сказали, что отдохнули хорошо, много гуляли.
– Հետո՞, ուրիշ ի՞նչ պատմեցին։
– Потом, что они ещё рассказали?
– Առանձնապես ոչինչ։
– Ничего особенного.
– Ի՞նչ ես կարծում, ի՞նչ անենք վաղը, չհրավիրե՞նք նրանց մեզ մոտ։
– Как ты думаешь, что делать, не пригласить ли их к нам завтра?
– Նրանք արդեն որոշել են վաղը գալ մեզ մոտ և մանրամասն պատմել իրենց ուղևորության մասին։
– Они уже решили завтра прийти к нам и подробно рассказать о своём путешествии.
– Ինչ լա՜վ է, երկար ժամանակ չեմ տեսել նրանց, կարոտել եմ։
– Как хорошо, я давно их не видела, соскучилась по ним.
Слово գիտես
Գիտես, գիտեքформы наст. вр. 2 л. ед. ч. глагола գիտենալ'знать'.
В разговорной речи они могут употребляться как формы обращения при сообщении чего-то нового и означает – "знаешь, знаете"
Գիտե՞ս ես վաղը չեմ կարող գալ ձեր տուն։
Знаешь, я завтра не могу прийти к вам (домой).
Գիտե՞ք, որ մենք այսօր աշխատանքից հետո ժողով ունենք։
Знаете, что у нас сегодня после работы собрание?
В разговорной речи в качестве формы обращения употребляется также
գիտե՞ս ինչзнаешь что?
իտե՞ք ինչзнаете что?
Գիտե՞ս ինչ, արի այսօր գնանք նրանց տուն։
Знаешь что? Давай сегодня пойдём к ним (домой).
ի՞նչ անենքчто делать?
Это выражение очень употребительно в разговорной речи и может выражать, кроме прямого вопроса, также озабоченность, растерянность, вынужденное примирение со случившимся.
Ի՞նչ անեմ` չգիտեմ, ինչպե՞ս դուրս գամ այս վիճակից։
Что делать, не знаю, как выйти из этого положения?
Ի՞նչ անեմ, պիտի հաշտվեմ այդ մտքի հետ։
Что поделаешь, надо примириться с этой мыслью.
Местоимение ինչчто, часто употребляется в восклицательных предложениях указанного типа, выражающих как положительные, так и отрицательные эмоции. В таком употреблении оно соответствует словам "как", "какой"
ինչ լա՜վ էкак хорошо!
Ի՜նչ լավ եղանակ է։
Какая хорошая погода!
Ի՜նչ գեղեցիկ օր է։
Какой прекрасный день!
Ի՜նչ լավ եղավ, որ եկար (գնացինք)։
Как хорошо, что ты пришёл (мы пошли)!
Ի՜նչ (ինչպիսի) փայլուն ելույթ ունեցավ նա։
Какое блестящее выступление было у него!
Ի՜նչ հանդգնություն։
Какая дерзость!
Էս ի՜նչ վատ բան եղավ։
Как нехорошо получилось!
Ի՜նչ վատ է։
Как плохо!
Наречие արդենɑɾˈtʰɛnуже.
В отрицательных предложениях ему соответствует наречие դեռещё
Նրանք դեռ չեն որոշել։
Они ещё не решили.
Նա արդեն եկել է։
Он уже пришёл.
Նա դեռ չի եկել։
Он ещё не пришёл.
Ծառերն արդեն ծաղկել են։
Деревья уже расцвели.
Ծառերը դեռ չեն ծաղկել։
Деревья ещё не расцвели.
Ես արդեն տոմս գնել եմ։
Я уже купил билет.
Ես դեռ տոմս չեմ գնել։
Я ещё не купил билет.
Չար ու անբան մի տղայի ասացին․
– Ա՜խ-ա՜խ, դու մարդ չես դառնա։
Տարիներ անցան, սա էլ գնաց, ոչ ավել ոչ պակաս, դարձավ թագավոր։
– Տեսա՛ք… Բա ասում էիք…
Եվ նրան առարկեցին այսպես․
– Չասացինք` թագավոր չես դառնա… Ասացինք` մարդ չես դառնա։
Злому и ленивому мальчику сказали
– Ох, ох, человеком ты не станешь!
Прошли годы, а он взял и стал королём, ни больше, ни меньше. Пришёл и сказал:
– Видите, а говорили…
Ему возразили:
– Не говорили – не станешь королём, говорили – не станешь человеком!
25–05–2020