Հյուրանոցի նախասրահում նստածները քիչ էին։ Վերելակի վառվող – հանգչող լույսերին համապատասխան բացվող – փակվող դռներից ելումուտ էին անում բարձրացողներն ու իջնողները։
Выделенные в тексте слова – действительные причастия настоящего времени.
От глаголов на -ել действительное причастие настоящего времени образуется заменой -ել на -ող
վառվել – վառվողгорящий
հանգչել – հանգչողгаснущий
բացվել – բացվողоткрывающийся
փակվել – փակվողзакрывающийся
իջնել – իջնողспускающийся
От глаголов на -ալ они образуются заменой -ալ, -անալ, -ենալ на -ացող, -ացող, -եցող
բարձրանալ – բարձրացողподнимающийся
մոտենալ – մոտեցողприближающийся
կարդալ – կարդացողчитающий
В предложении действительное причастие выполняет в основном функцию определения
Ես մոտեցա խաղացող երեխային։
Я подошёл к играющему ребёнку.
Նա երկար նայում էր հեռացող գնացքի հետևից։
Он долго смотрел вслед уходящему поезду.
Действительное причастие может принимать определённый артикль -ը / -ն и выполнять функции существительного
բարձրացողներըподнимающиеся
բարձրացող մարդիկподнимающиеся люди
իջնողներըспускающиеся
իջնող մարդիկспускающиеся люди
В роли существительного действительное причастие, как и результативное, склоняется по типу склонения на -ի и имеет форму множественного числа
բարձրացողըподнимающийся
բարձրացողիподнимающегося
բարձրացողինк поднимающемуся
բարձրացողներըподнимающиеся
բարձրացողներիподнимающихся
բարձրացողներինк поднимающимся
В роли существительного действительное причастие может употребляться и без определённого артикля. В этом случае одна и та же форма имеет значения причастия и существительного, обозначающего действующее лицо
գրողɡəˈɾɔʁпишущий и писатель
ծնողʦəˈnoʁрождающий и родитель
խաղացողχɑʁɑˈʦʰɔʁиграющий и игрок
Действительное причастие в сочетании со вспомогательным глаголом в настоящем и прошедшем временах образует составное именное сказуемое и обозначает постоянный признак, которым характеризуется подлежащее
Նա կարդացող է։
Он читающий. (Т.е. человек, который любит читать.)
Նա շատ լսող է։
Он очень послушный.
Это значение признака характерно для действительного причастия и в функции определения
կարդացող երեխաчитающий ребёнок
հասկացող մարդпонимающий, сообразительный человек
սիրող սիրտлюбящее сердце
Отрицательная форма результативного причастия настоящего времени, как и инфинитива, образуется при помощи отрицательной частицы չ-
չխմելчəхəмэл не пить
չխմածчəхəмац не выпивший
չխմողчəхəмоγ непьющий
Заучите
հոսող ջուրпроточная вода
գործող օրենքдействующий закон
չխմող մարդнепьющий человек
աշխատող մարդработающий человек, работящий человек
Բակում խաղացողը իմ տղան է։
Мальчик, играющий во дворе, мой сын.
Մոսկվա գնացողների մեջ էր նաև իմ ընկերը։
Среди отъезжающих в Москву был и мой товарищ.
Հեռվում երևում էին դաշտում աշխատող կանայք։
Вдали виднелись работающие в поле женщины.
Նա գրողների միության անդամ է։
Он член союза писателей.
Անսխալ գրողները «հինգ» ստացան։
Кто написал без ошибок, получил "пять".
(букв.) Написавшие без ошибок получили "пять".
Լեռների միջով անցնող և դեպի Սևան գնացող ճանապարհով սլանում էր մի ավտոմեքենա։
По дороге, пролегающей в горах и ведущей к Севану, мчалась машина.
Пословицы
Ասողին լսող է պետք։
Говорящему нужен слушающий.
Գործ անողի գործը չի պակասի։
Тому, кто любит работать, работы хватит.
Քեֆ անողի քեֆը չի պակասի։
У пирующего пиров не убудет.
Սուտ ասողի տունը կրակն ընկավ` չհավատացին։
Соврёшь – не помрёшь, да вперёд не поверят.
(букв.) У лжеца дом сгорел – не поверили.
Փոս փորողն ինքը կընկնի մեջը։
Не рой яму другому, сам в неё попадёшь.
Образуется путём присоединения окончания -իս к форме инфинитива и обозначает действие, совершаемое параллельно с основным действием.
Отрицательная форма деепричастия сопутствующего действия не употребительна.
В предложении всегда является обстоятельством времени
Ամեն օր աշխատանքից վերադառնալիս ես գնումներ եմ կատարում։
000
Ես այդ գիրքը կարդացի արձակուրդի ժամանակ, ծովափում հանգստանալիս։
000
Գրելիս նա գլուխը շատ է կախում։
00000
Оно синонимично инфинитиву с послелогом ժամանակ
գրելիսпри написании
գրելու ժամանակкогда я (ты, он…) пишу, писал
կարդալիսпри чтении
կարդալու ժամանակкогда я (ты, он…) читаю, читал
խոսելիսпри говорении
խոսելու ժամանակкогда я (ты, он…) говорю, говорил…
Прочитайте предложения, обращая внимание на деепричастия
Տուն գնալիս ես հանդիպեցի իմ ընկերոջը։
По дороге домой я встретил моего товарища.
Երբ ես տուն էի գնում…
Տուն գնալու ժամանակ…
Когда я шёл домой, …
Այդ մասին հիշելիս ես միշտ հուզվում եմ։
Вспоминая об этом, я всегда волнуюсь.
Երբ հիշում եմ այդ մասին…
Когда я вспоминаю об этом, …
Նա ինձ հանդիպելիս սիրալիր բարևում է։
При встрече со мной он приветливо здоровается.
Նա, երբ հանդիպում է ինձ…
Когда он меня встречает, …
Համալսարանում սովորելիս նա ապրում էր հանրակացարանում։
Учась в университете, он жил в общежитии.
Երբ նա սովորում էր համալսարանում…
Համալսարանում սովորելու ժամանակ նա…
Когда он учился в университете…
Образуйте и переведите по три формы глаголов
գնալ, տեսնել, առնել, մոտենալ, փախչել, հոսել, նստել, կանգնել, լսել, խաղալ, վազել, իմանալ, քնել
Образец:
կանգնելkɑŋɡˈnɛlстоять; инфинитив
կանգնածстоящий, стоячий, стоя; результативное причастие
կանգնողвстающий; действительное причастие
կանգնելիսпри вставании; деепричастие сопутствующего действия
Մթնաձոր տանող միակ արահետն առաջին ձյունի հետ փակվում է, մինչև գարուն ոչ մի մարդ ոտք չի դնում անտառներում։ Սակայն Մթնաձորում այժմ էլ թավուտ անտառներ կան, ուր ոչ ոք չի եղել։ Ծառերը ընկնում են, փտում․ ընկած ծառերի տեղ նորն է ծլում, արջերը պար են խաղում, ոռնում են գայլերը, դունչը լուսնյակին մեկնած, վարազները ժանիքներով փորում են սև հողը, աշնան փտած կաղինները ժողովում։
000
Մի ուրույն աշխարհ է Մթնաձորը․ քիչ է ասել կուսական ու վայրի։ Թվում է, թե այդ մոռացված մի անկյուն է այն օրերից, երբ դեռ մարդ չկար։ Գուցե այդպես է եղել աշխարհն այն ժամանակ, երբ քարածուխի հսկա շերտերն են գոյանալիս նրանց վրա պահել վաղուց անհետացած բույսերի ու սողունների հետքեր։
000
Հիմա էլ Մթնաձորում մուգ կանաչ մաշկով խլեզներ կան, մարդու երես չտեսած, մարդուց երկյուղ չունեցող։
000
По А. Бакунцу
Աշտարակի ձորում մի մեծ ընկուզենի կա։ Մանկության օրերին, երբ լողանում էինք, հաճախ էինք հավաքվում նրա տակ կամ մագլցում ճյուղերն ի վեր։ Այդ ճյուղերի վրա, հսկա տերևների հարևանությամբ, մենք մի-մի ընկույզ էինք թվում։ Բայց դրա մասին չէ, որ ուզում եմ պատմել։ Ուզում եմ աղբյուրի մասին պատմել, որ դուրս էր գալիս այդ ընկուզենու արմատների միջից։ Սառը, զարմանալի ջուր էր, որի մեջ հորթերի պես մտցնում էինք մեր դնչերը, խմում, խմում։ Մեծերն ասում էին, թե չի կարելի լողանալուց անմիջապես հետո խմել սառն աղբյուրից, բայց արդեն այն ժամանակ մենք հասցրել էինք սովորել մեծերին չլսլու արվեստը։ Աղբյուրի տակ մանրիկ ավազ էր, որի մեջ փոքր-ինչ համբերելով` ջուրը գնում խառնվում էր Քասախին, մի քիչ, ընդամենը մի քիչ` գետի մեջ դեռ զգացվում էր աղբյուրի սառը երակը, հետո կորչում էր, անհետանում։
В Аштаракском ущелье растёт большое ореховое дерево. В детстве, выкупавшись в реке, мы часто отдыхали под ним или взбирались на его ветви. Здесь, в соседстве с огромными листьями, мы и сами казались орехами, но я хочу рассказать не об этом. Я хочу рассказать о роднике, бьющем из-под корней орехового дерева, об удивительно холодной воде, к которой мы припадали, как телята, и пили, пили… Старшие не позволяли нам пить холодную воду сразу после купания, но к тому времени мы уже успели вкусить сладость непослушания. Под родничком – мелкий песок, немного отстоявшись, вода вытекает оттуда в реку Касах, у истока ещё чуть-чуть ощущается холодная струйка родника, потом исчезает, растворяясь в реке.
Եվ ահա շատ տարիներ հետո ես նորից մեր ձորում եմ։ Ժայռերը նույնն են, նրանց հաշվով հազիվ մեկ-երկու րոպե է անցել, գետը բարակացած է մի քիչ երևի նրա համար, որ աշուն է։
И вот спустя годы я вновь в нашем ущелье. Скалы стоят все так же – по их расчёту, прошли всего одна-две минуты, а речка обмелела, наверно, потому, что на дворе осень.
Վ․ Պետրոսյան
ի վերпослелог; показывает направление вверх, в разговорной речи мало употребителен.
Подчинительный союз թե синонимичен союзу որ'что', употребляется в придаточных предложениях, если главное предложение или придаточное имеет отрицательную форму или придаточное предложение содержит косвенный вопрос
Ես գիտեմ, թե նա ինչու չի եկել։
Я знаю, почему он не пришёл.
Նա պատմեց, թե ինչպես է այդ պատահել։
Он рассказал, как это произошло.
Թե ինչ կլինի հետո, ոչ ոք չի կարող գուշակել։
Что будет дальше, никто не может угадать.
В разговорной речи придаточные предложения, содержащие вопрос, могут присоединяться к главному предложению без союза
Ես գիտեմ` նա ինչու չի եկել։
Я знаю, почему он не пришёл.
При спряжении сложных аналитических глаголов вспомогательный глагол как в отрицательной, так и в утвердительной форме ставится между компонентами сложного глагола
դուրս գալвыходить
դուրս է գալիս(он) выходит
դուրս ենք գալիս(мы) вышли
դուրս չի գալիս(он) не выходит
դուրս էր գալիս(он) выходил
խորհուրդ տալсоветовать
խորհուրդ եմ տալիս(я) советую
խորհուրդ չեմ տալիս(они) не советуют
խորհուրդ չէի տալիս(я) не советовал бы
խորհուրդ էի տալիս(я) советовал
գլխի ընկնելдогадываться
գլխի եմ ընկնում(я) догадываюсь
գլխի եմ ընկել(я) догадался
գլխի չի ընկնում(он) не догадывается
25–05–2020