Կացին ախպեր
Братец-топор

Հովհաննես Թումանյան

Ованес Туманян


Մի մարդ գնաց հեռու երկիր աշխատանք անելու։ Ընկավ մի գյուղ։ Տեսավ այս գյուղի մարդիկ ձեռով են փայտ կոտրատում։

– Ախպե՛ր,– ասավ,– ինչո՞ւ եք ձեռով փայտ անում, մի՞թե կացին չունեք։

– Կացինն ի՞նչ բան է,– հարցրեցին գյուղացիք։

Отправился однажды мастеровой в далекие края на заработки. Попал он в село. Смотрит – а люди в этом селе дрова руками разламывают.

– Слушайте, – сказал он, – что же вы руками дрова ломаете, неужто у вас топора нет?

– Топор – это что такое? – спросили крестьяне.

Մարդը իր կացինը գոտկից հանեց, փայտը ջարդեց, մանրեց, դարսեց մյուս կողմը։ Գյուղացիք այս որ տեսան, վազեցին գյուղամեջ, ձայն տվին իրար․

– Տո՛, եկե՛ք, տեսե՛ք կացին ախպերը ինչ արավ։

Գյուղացիք հավաքվեցին կացնի տիրոջ գլխին, խնդրեցին, աղաչեցին, շատ ապրանք տվին ու կացինը ձեռքիցն առան։

Достал мастеровой свой топор из-за пояса, топором этим дров наколол, в сторонку сложил. Увидели такое крестьяне – побежали по селу, стали кричать друг другу:

– Эй, подите-поглядите, что там братец-топор выделывает!

Сбежались крестьяне со всего села, окружили мастерового, упросили-уговорили, добра всякого надавали и топор забрали.

Կացինն առան, որ հերթով կոտորեն իրանց փայտը։

Առաջին օրը տանուտերը տարավ։ Կացինը վրա բերավ թե չէ՝ ոտը կտրեց։ Գոռալով ընկավ գյուղամեջ։

– Տո՛, եկե՛ք, եկե՛ք, կացին ախպերը կատաղել է, ոտս կծեց։

Взяли себе топор, чтобы по очереди колоть дрова.

В первый день топор староста взял. Только он топором размахнулся – ногу себе поранил. Увидел такое – побежал по селу:

– Идите! Глядите! Братец-топор с ума сошел – дерется!

Գյուղացիք եկան, հավաքվեցին, փայտերն առան, սկսեցին կացնին ծեծել։ Ծեծեցին, տեսան՝ բան չդառավ, փայտերը կիտեցին վրան, կրակեցին։

Բոցը բարձրացավ, չորս կողմը բռնեց։ Երբ կրակն իջավ, եկան բաց արին, տեսան՝ կացինը կարմրել է։

Крестьяне сбежались, схватили по палке, давай по топору дубасить. Лупили они топор, лупцевали – видят, ничего топору не делается. Сложили дубинки – подпалили топор.

Пламя поднялось, на все четыре стороны раздалось. Когда огонь улегся, крестьяне пришли, разгребли золу – смотрят, топорище сгорело, а топор раскраснелся, весь пунцовый стал.

– Վա՜յ, տղե՛ք, կացին ախպերը բարկացել է, տեսե՛ք՝ ոնց է կարմրել, որտեղ որ է, մեր գլխին մի փորձանք կբերի։ Ի՞նչ անենք։  Մտածեցին, մտածեցին ու վճռեցին՝ տանեն բանտը գցեն։

Տարան գցեցին տանուտերի մարագը։ Մարագը լիքը դարման էր․ գցեցին թե չէ՝ կրակն առավ, բոցը երկինքը բարձրացավ։

Գյուղացիք սարսափած վազեցին տիրոջ ետևից․ «Ե՛կ, աստծու սիրուն, կացին ախպորը բա՛ն հասկացրու»։

Заорали тогда все:

– Эй, смотрите, братец-топор рассердился, глядите, красный какой, – еще беду накличет, – что ж делать?!

Подумали-поразмыслили – решили топор в тюрьму засадить. И закинули топор в сенник. Сенник был полон сена. Сено тут же загорелось – пламя в небо поднялось.

Крестьяне всполошились, бросились за хозяином топора:

– Иди, – кричат, – скорей иди, образумь свой топор!


Speed of audio 20–07–2021, Link